100 jaar geleden: geen doodskist, maar Elfstedenzege voor De Koning

"Er kunnen vandaag twee dingen gebeuren. Of De Koning komt aan als nummer één. Of jullie kunnen een doodskist voor hem bestellen."

Het zijn de woorden van Coen de Koning, vlak voor de Elfstedentocht van 1917 die hij later die dag winnend zou afsluiten. Hij won de Tocht der Tochten voor de tweede keer en vandaag is dat exact 100 jaar geleden. Het is de eerste Elfstedentocht waar bewegend beeld van is.

De zege van De Koning kwam tot stand dankzij een enorme bewijsdrang. Eigenlijk wilde hij de Elfstedentocht van 1917 helemaal niet rijden. Vijf jaar eerder had hij al gewonnen, maar die glansrijke overwinning kreeg een zure nasmaak.

Concurrenten, onder wie Jan Ferwerda, betichtten hem van vals spel. De Edammer zou zijn gids, die je als rijder bij je mocht hebben voor de donkere stukken, hebben gebruikt als gangmaker. De gids zou hem op sommige stukken zelfs hebben voortgetrokken, waardoor De Koning kostbare energie kon sparen voor de slotfase.

De Koning was hier na zijn zege in 1912 zo boos over, dat hij in eerste instantie zijn medaille niet in ontvangst wilde nemen. Hij eiste rehabilitatie en belde met de drie grootste kranten van Nederland met het dringende verzoek om een artikel te publiceren met de tekst dat hij op een eerlijke manier had gewonnen.

In 1917 was het voor het eerst in vijf jaar weer eens heel koud in Nederland. Het vroor zo hard dat voor de derde keer in de geschiedenis een Elfstedentocht georganiseerd kon worden. Maar De Koning had geen plannen om voor een tweede overwinning te gaan.

Pas toen hij hoorde dat Ferwerda tot de deelnemers behoorde, ging hij overstag. "Ik zou eigenlijk voor het Nederlands kampioenschap in Veendam gaan, maar ik ben overgehaald", zei De Koning daarover.

De Koning verscheen dus alsnog aan de start in Leeuwarden. "En ja hoor, daar zag ik ook Ferwerda staan, de tweede aankomende in 1912. Ik sloot mij bij dit clubje aan en toen deelde ik de heer Ferwerda mee dat ik als eerste zou aankomen en dat als dat niet zo was, ze een doodskist voor mij moesten bestellen."

De Koning maakte zijn grote mond waar. Al vroeg in de wedstrijd demarreerde hij en na een solo van 170 kilometer kwam hij opnieuw als eerste aan in de hoofdstad van Friesland.

Bijna 37 jaar later sprak De Koning uitgebreid met Evert Garritsen van de VARA over zijn zeges in 1912 en 1917. Aan het eind van dat interview werd hem gevraagd of hij nog iets kwijt wilde. Wat volgde was een emotionele oproep van De Koning, waarin hij de nieuwe generatie opriep niet te gemakzuchtig te zijn, maar alles over te hebben voor de sport. "Ze moeten niet zeggen: ik ken het niet, ik ken het niet, ik ken het niet. Onzin. Heb er alles voor over. Later heb je d'r plezier van."

Een half jaar later, 29 juli 1954, stierf hij na een kort ziekbed op 66-jarige leeftijd.

Coen de Koning (1879-1954)

Palmares:

3 x Nederlands kampioen allround (1902, 1905, 1912)

1 x wereldkampioen allround (1905)

2 x winnaar Elfstedentocht (1912, 1917)