D66-achtige aanpak leidt in Wales tot iets meer orgaandonoren
Sinds de invoering van een nieuwe orgaandonatiewet in Wales vorig jaar, hebben meer nabestaanden ingestemd met orgaandonatie. Dat blijkt uit cijfers die de NOS bij de Nationale Gezondheidsdienst in Wales heeft opgevraagd. De wet is nagenoeg identiek aan het wetsvoorstel van D66 waar de Eerste Kamer binnenkort over stemt.
In het nieuwe systeem is iedereen in Wales automatisch orgaandonor, tenzij men aangeeft dat niet te willen zijn. Maar net als in het Nederlandse voorstel hebben nabestaanden ook een stem. Omdat de wet zo lijkt op het voorstel van D66, wordt er vanuit Nederland met interesse gekeken naar de eerste resultaten in Wales. Levert de wet inderdaad meer donoren op? En wat verandert er in de praktijk?
Toestemming
Om te meten of de wet succesvol is, is het 'toestemmings-percentage' het belangrijkste cijfer. In de praktijk stemmen nabestaanden van een potentiële orgaandonor namelijk vaak niet in met donatie in het ziekenhuis.
Vooral als niet duidelijk is wat de donor zelf had gewild, maar ook als iemand als donor staat geregistreerd. Hoe hoger dus het percentage nabestaanden dat instemt met donatie, hoe meer organen er beschikbaar zijn.
Het percentage toestemmingen was het afgelopen jaar in Wales iets hoger dan de jaren daarvoor. De afgelopen jaren schommelde het tussen de 46 procent en de 58 procent. Sinds de invoering van de wet is het 59 procent. Dat betekent relatief iets meer donoren en daardoor naar verhouding iets meer organen.
Dat de nieuwe wet niet opeens tientallen donoren extra oplevert, komt omdat nabestaanden in de praktijk nog altijd het laatste woord hebben in het ziekenhuis. Zonder medewerking van de familie wordt de procedure niet in gang gezet, ook al staat de donor officieel geregistreerd onder 'geen bezwaar'. De nabestaanden veranderen door de nieuwe wet klaarblijkelijk niet opeens van mening.
In Wales zijn ze blij met de cijfers. Volgens het hoofd van de Nationale Gezondheidsdienst, Frank Atherton, worden de cijfers later dit jaar uitgebreid geëvalueerd, maar is er alle reden om optimistisch te zijn.
"Het zijn nog maar cijfers over een jaar, dus we willen niet te harde conclusies trekken. Maar de cijfers zijn bemoedigend." Hij wijst er bovendien op dat elk gered leven telt. "De aantallen mogen dan klein zijn, de impact op de levens van mensen is enorm", aldus Atherton.
In Nederland is het toestemmings-percentage al jaren rond de 50 procent. Een stijging van een of twee procentpunten zou in Nederland meer dan tien extra donoren kunnen opleveren, en daarmee tientallen organen.
"De aantallen mogen dan klein zijn, de impact op de levens van mensen is enorm."
Volgens Atherton lijkt met name de uitgebreide overheidscampagne die onderdeel is van de wet, een positief effect te hebben. Het toestemmings-percentage was al in 2015, het jaar dat de campagne van start ging, gestegen ten opzichte van de jaren daarvoor.
De permanente campagne in Wales moet er vooral aan bijdragen dat mensen met elkaar in gesprek gaan over hun wensen na hun overlijden. Hierdoor zouden meer nabestaanden al met hun familielid over het donorschap hebben gesproken, voordat ze in het ziekenhuis plotseling voor een dilemma komen te staan.
Nederland
Ook de Nederlandse Intensive Care specialist Farid Abdo is positief over de cijfers uit Wales. Hij is voorzitter van de Commissie Donatie van IC-specialisten en voorstander van het nieuwe systeem. “De getallen zijn hoopgevend. Maar ik denk ook dat nog gewenning nodig is.”
Volgens hem duurt het een tijd voordat nabestaanden er van overtuigd raken dat iemand die zich niet heeft laten registeren ook echt geen bezwaar had. In het eerste jaar kunnen families er eerder vanuit gaan dat hun familielid zich niet heeft geregistreerd uit onwetendheid of laksheid. Een stijging van vijftien procent of meer is volgens hem op termijn reëel.
Toch is voor hem een stijging niet het enige dat telt. “Ik zie dat in Wales de bewustwording toeneemt, en dat is voor ons als artsen misschien wel het belangrijkste. Als potentiële donoren en nabestaanden beter op de hoogte zijn van hun wensen, zijn donatiegesprekken voor de nabestaanden een stuk minder belastend.”
Registraties
Een duidelijk effect is zichtbaar als het gaat om het aantal mensen dat zich registreert als donor in Wales. Sinds de overheidscampagne bijna twee jaar geleden van start ging is het aantal geregistreerde donoren gestegen met bijna 120 duizend, en het aantal geregistreerde niet-donoren met meer dan 170 duizend. Het hoge aantal niet-donoren komt mede doordat het voor 2015 niet mogelijk was in Wales om je te registeren als niet-donor, waardoor zodra het mogelijk was veel mensen zich als niet-donor registreerden.
Inmiddels is een omgekeerde trend zichtbaar. In 2016 schreven elke dag gemiddeld 170 mensen zich in als donor, en registreerden 44 mensen zich als niet-donor. Ter vergelijking: in Nederland, met bijna zes keer zoveel inwoners, schreven in 2016 volgens het CBS rond de 190 mensen zich per dag in als donor.