'Aanslag met vrachtwagen niet te voorkomen, laten Nice en Berlijn zien'

Het is vrijwel onmogelijk om een aanslag met een vrachtwagen te voorkomen. Dat zegt terrorisme-onderzoeker Liesbeth van der Heide van de Universiteit Leiden. "Dat was een van de moeilijkste conclusies na de aanslag in Nice eerder dit jaar: dat er eigenlijk niet te beveiligen is tegen een aanslag met een vrachtwagen."

Gisteravond gebeurde het weer. Een man reed met een vrachtwagen in op het publiek bij een kerstmarkt in Berlijn. Twaalf mensen kwamen daarbij om het leven, 48 mensen raakten gewond. In de Franse stad Nice was op 14 juli een soortgelijke aanslag: daar reed een vrachtwagen met hoge snelheid in op een mensenmassa die op de boulevard de nationale feestdag vierde. Daarbij vielen, inclusief de dader, 87 doden.

Volgens Van der Heide kun je evenementen wel omringen met betonblokken, maar creëer je daarmee een 'waterbedeffect'. "Als je een plek afsluit, dan is een andere plek automatisch kwetsbaarder. In het geval van de kerstmarkt zou het kunnen zijn dat deze man in dat geval een warenhuis in was gereden." Daarnaast moeten evenementen ook bereikbaar blijven voor hulpdiensten, dus is het niet haalbaar om het hermetisch af te sluiten.

Ook is een aanslag met een vrachtwagen relatief simpel te organiseren, zegt Van der Heide. "Het is niet ingewikkeld om aan een vrachtwagen te komen. Dat is anders dan bijvoorbeeld een aanslag met wapens."

Inmiddels is duidelijk hoe de vrachtwagen de kerstmarkt heeft bereikt: de vrachtwagen is een soort brandgang ingereden. Dat was een ruimte tussen de stalletjes die bedoeld was voor hulpdiensten. "Dat is ook de reden dat veel mensen zijn aangereden. Die zaten klem tussen de stalletjes en de truck", zegt verslaggever Kees van Dam, die in Berlijn is. "Dat roept wel de vraag op: is het toeval dat de vrachtwagen precies daar de markt op is gereden?"

Eerder waren er al aanwijzingen voor mogelijke aanslagen op Duitse kerstmarkten. Zo waarschuwden de Amerikaanse veiligheidsdiensten eerder al voor mogelijke aanslagen en werd er vorige week een 12-jarige jongen opgepakt die een aanslag op een kerstmarkt wilde plegen.

Vanwege de dreiging was de beveiliging op verschillende plekken opgeschroefd. Zo was er op veel markten tassencontrole en soms lagen er ook blokken op de weg. Dat laatste was overigens niet het geval bij de markt in Berlijn; tassen werden daar wel gecontroleerd, zegt Van Dam. Ook werden mensen door de beveiliging gescreend. "Dus men was er in zekere zin al op voorbereid", zegt terrorisme-onderzoeker Van der Heide. "Maar je ziet dat ze er niet veel tegen konden doen."

Later vandaag komen de ministers van Binnenlandse Zaken van de deelstaten bij elkaar om te kijken of er extra veiligheidsmaatregelen nodig zijn bij kerstmarkten.

In Nederland kijken de veiligheidsdiensten nauwlettend naar de situatie in Duitsland en of dat gevolgen heeft voor de situatie hier, zegt verslaggever Henrik-Willem Hofs. "Niets wijst op een link met Nederland, maar aan de andere kant kan zo'n aanslag ook hier gebeuren, zegt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTV). Maar hij ziet geen aanleiding om het dreigingsniveau te verhogen, dat nu op het een na hoogste niveau staat."

De NCTV heeft Nederlandse gemeenten opgeroepen goed te kijken naar de beveiliging van grote evenementen. Ook is de nadruk gelegd op 'inrijbeperkende maatregelen', zoals blokken of voertuigen die gebieden afsluiten voor verkeer. "We hebben dat ook gezien bij Prinsjesdag dit jaar. Dat was naar aanleiding van de aanslag in Nice. En dat zullen we de komende weken bij meer evenementen gaan zien."

Serious Request in Breda is zo'n groot evenement dat op dit moment gehouden wordt. Daar zijn na de aanslag in Berlijn al extra maatregelen genomen. Leveranciers die de winkels en cafés rondom de Grote Markt willen bevoorraden, moeten dat met steekkarren doen, omdat vrachtwagens en auto's niet meer bij het Glazen Huis op het plein kunnen komen.