Politie gaat verdachten opsporen met gezichtsherkenning
De politie begint vandaag met het opsporen van verdachten door gezichtsherkenning. Gezichten van verdachten kunnen worden vergeleken met die van bekenden van de politie.
Wanneer rechercheurs een verdachte op een foto of filmpje willen identificeren, kunnen ze de foto door grote databases met gezichten halen. Is de persoon op die foto aanwezig in de database, dan wordt er alarm geslagen.
Op dit moment staan er ruim 800.000 gezichten in die databanken: veroordeelde misdadigers, maar ook verdachten die nog niet zijn veroordeeld. "Je komt erin terecht als je wordt gearresteerd voor een misdrijf waar minimaal een jaar cel op staat", zegt John Riemen van de politie, die het project leidt. Bij arrestatie wordt dan een foto gemaakt.
Verdachten die onschuldig blijken, moeten uit de database worden verwijderd. Hoe snel dat gebeurt, is onduidelijk. De politie ligt al jarenlang onder vuur omdat ze niet zorgvuldig omgaat met opgeslagen gegevens. Foto's van veroordeelden blijven veel langer staan: 20 tot 80 jaar, afhankelijk van het soort misdrijf.
Asielzoekers
Gezichten van verdachten kunnen ook worden vergeleken met die van asielzoekers, uitgeprocedeerden en aanvragers van een Nederlands visum. Daaronder zijn mensen die niets op hun kerfstok hebben; om foto's met deze 'vreemdelingendatabase' te vergelijken, is dan ook toestemming van het Openbaar Ministerie nodig.
"Er staan dus foto's in van burgers die niks hebben gedaan", zegt Daphne van der Kroft van burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom, die ook bezorgd is over de lange bewaartermijn.
Foto's van paspoorten of rijbewijzen komen niet in de gezichtsvergelijker terecht. In de Verenigde Staten gebeurt dat wel, maar in Nederland is daarvoor geen wettelijke basis. De politie wil niet zeggen of dat wenselijk is: dat is "aan de politiek". Een toekomstig kabinet kan besluiten om dat mogelijk te maken.
Bodycams
De herkenningssoftware - door de politie 'Catch' genoemd - kan bijvoorbeeld worden gebruikt om mensen op beelden van beveiligingscamera's te herkennen. Ook als iemand bijvoorbeeld een mishandeling filmt en die beelden aanlevert aan de politie, kunnen die beelden worden gebruikt. Maar ook beelden van bodycams, waarmee agenten in toenemende mate worden uitgerust, zijn geschikt.
"Maar dat mag alleen als er iemand op staat die ergens van wordt verdacht", aldus Riemen. Er mogen dus geen camerabeelden van hele groepen mensen door de database worden gehaald, om te kijken of er iemand tussen zit die iets op zijn kerfstok heeft. De politie verwacht de database daarvoor "honderden tot duizenden" keren per jaar te gebruiken.
Onschuldige burgers
Privacydeskundigen reageren kritisch. Het steekt Bits of Freedom dat er geen debat is gevoerd over de invoering van het systeem, in tegenstelling tot bij de vingerafdrukdatabase.
Iets wordt voor een bepaald doel ingevoerd, maar wordt vervolgens voor hele andere doeleinden gebruikt.
Hoogleraar informatierecht Nico van Eijk maakt zich bovendien zorgen om het verwijderen van data. "Hoe weet je zeker dat iets écht uit de database verwijderd is?" Ook is volgens hem maar de vraag waar de database in het vervolg voor gebruikt gaat worden. "Dat heet feature creep: iets wordt voor een bepaald doel ingevoerd, maar wordt vervolgens voor hele andere doeleinden gebruikt."
Dat zagen privacydeskundigen eerder ook gebeuren met slimme camera's die kentekens kunnen herkennen. Aanvankelijk mochten die alleen verdachte auto's herkennen; nu wordt gesproken over het opslaan van kentekens gedurende vier weken.
Nieuwe database
Bovendien is de gezichtsherkenningsdatabase volgens critici zelf al een voorbeeld van feature creep. "De foto's die worden gebruikt, werden oorspronkelijk voor een ander doel verzameld", zegt onderzoeker Frederik Zuiderveen Borgesius van de Universiteit van Amsterdam. "Nu ze binnen een paar seconden kunnen worden doorzocht, is het eigenlijk een nieuwe database geworden."
Word je in de toekomst op openbare plekken automatisch herkend als je nog een openstaande boete hebt of misschien zelfs de cel in moet? Volgens de politie is dat met de huidige database in ieder geval niet mogelijk. Maar dat het in de toekomst wel gebeurt, sluit de politie niet uit.
Daarnaast is de database volgens de politie juist goed voor de privacy. "Nu hoeven we misschien minder snel via Opsporing Verzocht iemands foto naar buiten te brengen", zegt projectleider Riemen. Maar daarbij is wel een belangrijk verschil: iemands foto uitzenden mag niet zonder toestemming van het Openbaar Ministerie; gezichten vergelijken wel.