Indonesië steeds extremistischer: 'hoelang duren de donkere tijden?'

Indonesië stond lang bekend als een van de meest gematigde islamitische landen, maar dat lijkt voorbij te zijn. Morgen begint een rechtszaak tegen de gouverneur van de hoofdstad Jakarta, omdat hij de Koran zou hebben beledigd. De christelijke gouverneur Basuki Tjahaja Purnama zou dat hebben gedaan in een online-video, daarin citeert hij uit de Koran en dat is bij extremisten in het verkeerde keelgat geschoten.

Als de gouverneur schuldig wordt bevonden, kan hij een gevangenisstraf van vijf jaar krijgen. Voor veel mensen is deze rechtszaak een teken dat het extremisme in Indonesië sterk in opkomst is. Zij wijzen op de toenemende macht van het militante Front van de Verdedigers van de Islam (de FPI).

Deze beweging begon ooit als een bende afpersers die opereerde op straat. Tijdens de studentenprotesten eind jaren 90 tegen het bewind van Soeharto werd de FPI door het leger bewapend om studenten in elkaar te slaan.

Stokken en fakkels

Inmiddels is dit kleine legertje uitgegroeid tot een beweging met 5 miljoen leden. Met geweld voeren zij de agenda uit van de pleitbezorgers van de politieke islam. Hun acties richten zich tegen minderheden als de sjiieten, christenen, homo's en transgenders. Met stokken en fakkels vallen ze bars en nachtclubs aan, waar mensen zich schuldig zouden maken aan onzedig gedrag.

Volgens critici heeft de vorige president meegewerkt aan de opkomst van de conservatieve islam. Yudhoyono, die van 2004 tot 2014 regeerde, is een aanhanger van een conservatieve stroming binnen de islam. "In tien jaar tijd heeft hij een infrastructuur gecreëerd die minderheden discrimineert en de islamitische fundamentalisten tevreden stelt", zegt Andreas Harsono van Human Rights Watch.

De strikte wetten op godslastering bestaan al tientallen jaren, maar tot Yudhuyono's aantreden kwam het maar acht keer tot een rechtszaak waarbij godslastering de aanklacht was. Onder zijn bestuur werden meer dan honderd mensen veroordeeld voor godslastering. In diezelfde tijd werden duizend kerken gesloten. En nu is dus, onder druk van massale demonstraties van de FPI, besloten tot een rechtszaak tegen de gouverneur van Jakarta.

In dit klimaat is het lastig laveren voor president Joko Widodo, die in 2014 aantrad. Hij is gematigder dan zijn voorganger. Misschien wil hij de FPI het liefste verbieden, maar de risico's zijn groot, zegt Harsono. "Als hij de FPI ontmantelt zet hij zijn presidentschap op het spel. Het is de vraag of hij bereid is dat te doen of niet."

De vraag is ook wat de zwijgende meerderheid van de Indonesiërs ervan vindt. Bij de laatste verkiezingen in 2014 stemde bijna 70 procent voor seculiere partijen. Maar Andreas Harsono van Human Rights Watch put uit die cijfers weinig hoop. "Het zijn donkere tijden. We weten niet hoelang dit zal duren. 10 jaar? 15 jaar? 20 jaar? We weten het niet."