Feringa heeft Nobelprijs: nu heb ik wel genoeg roem vergaard
"Het zal een emotioneel moment zijn", dat zegt Ben Feringa enkele uren voordat hij van de Zweedse koning de Nobelprijs voor de Scheikunde krijgt. "Dit is het hoogst haalbare in de wetenschap. En daar zit wel 30 jaar van passie en emotie in, dus ik denk dat ik wel een traantje wegpink." Even na 17 uur was het moment daar.
Na de ceremonie volgt het Nobelprijs-diner, een vier uur durend spektakel met 1300 gasten, dat door veel Zweden live op televisie wordt gevolgd. "Het is altijd een enorme happening hier", zegt de Groningse hoogleraar lachend. "De Zweden kleden zich dan heel deftig aan en gaan thuis voor de televisie chic zitten dineren."
Feringa is al sinds maandag in Zweden, waar hij en zijn vrouw op de landingsbaan werden opgehaald met een luxe Nobelprijs-taxi en meteen op het vliegveld een glas champagne kregen. Sindsdien heeft hij nog maar een half uurtje rust gehad. Het is het hoogtepunt van de rollercoaster waarin hij terechtkwam, nadat in oktober bekend werd dat hij de Nobelprijs kreeg. "Je weet niet wat je overkomt", zegt hij. "Het is fantastisch. We krijgen hier een koninklijke behandeling, echt in stijl."
Lezingen, recepties, concerten en interviews, hij gaat van hot naar her. Maar het leukst vond hij misschien wel zijn bezoek gisteren aan een lagere school en aan een gymnasium in Stockholm. "Ik had stenen en zand meegenomen, om die kinderen uit te leggen wat moleculen zijn en wat ik daarmee doe. Dat is veel moeilijker dan al mijn lezingen, maar daarom juist zo leuk", ratelt hij in zijn aanstekelijke enthousiasme, dat hem zo geliefd maakt op de Groningse universiteit.
Feringa is bij de toegestroomde wereldpers een van de populairste prijswinnaars dit jaar. Hij laat de voorpagina van een Zweedse krant zien, waar hij met een grote foto op staat. Met daarbij de kop 'Wetenschap is leuk’. Het is de boodschap die hij uitdraagt aan iedereen die het wil horen. "En vooral hoe belangrijk wetenschap is, hoe belangrijk het is dat we de grenzen van ons weten kennen. We moeten jonge mensen opleiden die aan het front staan van ons kunnen."
Vandaar dat de Nobelprijswinnaar aan minister Jet Bussemaker (Wetenschap) een miljard euro extra heeft gevraagd voor fundamenteel onderzoek. "Dat is in het diepe duiken en niet weten wat je daar tegenkomt", zegt hij. "Maar alleen zo kun je de problemen van de toekomst oplossen, of het nou gaat om klimaat, bevolkingsgroei of slimme geneesmiddelen. Maar ook de nieuwe smartphones komen niet zomaar uit de lucht vallen, ook daar is onderzoek voor nodig."
"Ik begrijp die wens heel goed", zegt Bussemaker tijdens een ontmoeting met Feringa, voorafgaand aan de ceremonie. Ze is als enige buitenlandse minister naar Stockholm gekomen voor de uitreiking van de prijs. "Dit is zo ontzettend bijzonder, wanneer maak je dat nu mee? Met Ben hebben we in Nederland niet alleen een geweldige wetenschapper, maar ook iemand die de wetenschap op een fantastische manier aan anderen kan overbrengen. Of het nou promovendi zijn of leerlingen van de lagere school."
Maar extra geld heeft de minister niet voor hem meegenomen. "Ik kan niet zomaar een miljard op tafel leggen. Maar we hebben met de kenniscoalitie wel plannen voor meer middelen voor fundamenteel onderzoek. Dat plan ligt al op een presenteerblaadje klaar voor het volgend kabinet."
"Ik zei tegen hem: zie ik eruit of ik met pensioen ga?
Een van de kinderen op de Zweedse lagere school vroeg Feringa of hij nou met pensioen gaat. "Ik zei tegen hem: zie ik eruit of ik met pensioen ga?" Ook al is hij net 65 geworden, Feringa blijft werken aan de Universiteit van Groningen. Hij heeft nog zoveel te doen en te ontdekken.
"Ik zou graag ontdekken hoe het komt dat de belangrijkste moleculen in het lichaam, de dna-eiwitten, allemaal uit een spiegelbeeldvorm bestaan. Dat is essentieel voor het leven. Maar niemand begrijpt het. Het is een van de kernvragen over de oorsprong van het leven: waar komen we vandaan, hoe is het leven ontstaan? Als ik die vraag zou kunnen oplossen in de komende dertig jaar, daar zou ik heel wat voor over hebben."
Kortom, na de Nobelprijsceremonie gaat hij gauw weer terug naar zijn laboratorium in Groningen. "Ik moet wel weer aan het werk na deze feestweken. Ja, ik heb nog heel wat te doen." Zijn mede-Nobelprijswinnaar voor de scheikunde, Sir J. Fraser Stoddart, denkt zelfs dat Feringa misschien nog wel een tweede keer een Nobelprijs gaat winnen. Maar dat lacht de boerenzoon uit Drenthe bescheiden weg. "Ik denk dat ik nu wel genoeg roem heb vergaard."
