Decembermoorden in Suriname herdacht in onenigheid

• Harmen Boerboom

  Correspondent Suriname

Is het een provocatie of een welgemeende herdenking van de slachtoffers van de Decembermoorden? Een handjevol mensen legt een krans voor de grote houten deur van het oude Fort Zeelandia in Paramaribo. "Voor de slachtoffers van de mensen die hier op 8 december 1982 omkwamen", zegt Humphry Jeroe.

De mensen die de kransen leggen zijn nabestaanden, maar niet van de vijftien tegenstanders van het toenmalige militaire regime van Desi Bouterse die 34 jaar geleden in het fort werden gemarteld en vermoord. Het zijn familieleden van onder anderen de militairen van Bouterse die door het opstandige Junglecommando van Ronnie Brunswijk werden vermoord.

Marteldood

Humphry Jeroe is de voorzitter van het 'Comité slachtoffers en nabestaanden van politiek geweld', dat de kranslegging heeft georganiseerd. "Er is niet alleen leed geweest op 8 december 1982", zegt hij. "In de Binnenlandse Oorlog hebben zich tussen 1986 en 1992 tal van mensenrechtenschendingen voorgedaan."

Een oude man legt een bloemstuk naast de krans. Zijn zoon was militair in het leger van Bouterse en verdween tijdens de binnenlandse strijd spoorloos. Tot op de dag van vandaag weet hij niet waar zijn kind is gebleven of wat er met hem is gebeurd. Hij wil er niet meer over nadenken. De broer van een andere aanwezige werd door mannen van Brunswijk gevangengenomen en met een mes toegetakeld tot hij hevig bloedde. Daarna goten ze in de wonden rum met een alcoholpercentage van 90 procent. Het slachtoffer stierf een pijnlijke marteldood.

"Wij hebben ons over die gruwelijkheden heen gezet", vertelt Jeroe. "Als we iedereen die misdaden heeft begaan in de gevangenis moeten stoppen, komen we als volk niet verder. Na het uitzitten van hun straf kunnen wij, Surinamers, elkaar nog steeds niet recht in de ogen aankijken. Wij geloven meer in dialoog en verzoening. Pas dan zullen we samen open praten over de zaken die misgegaan zijn, de zaken die nooit meer mogen gebeuren."

Elders in Paramaribo is deze week een tentoonstelling geopend. In expositieruimte De Hal zijn de vijftien slachtoffers afgebeeld op Andy Warhol-achtige portretten van bijna twee meter groot. Daarnaast hangen foto’s van de huizen waarvandaan ze naar Fort Zeelandia werden gebracht.

Eddy Wijngaarde heeft de tentoonstelling georganiseerd. Hij kijkt naar het portret van zijn broer Frank. Dat was de enige Nederlander die op 8 december werd vermoord. "Door de grote portretten komen deze mannen weer tot leven. Je ziet dat ook aan de reacties van de bezoekers."

Wijngaarde heeft in de hal een vijftien meter lange tijdlijn gemaakt. Daarop staan de belangrijkste gebeurtenissen uit de recente geschiedenis van Suriname. Wijngaarde noemt de tijdlijn interactief: de bezoekers mogen er gebeurtenissen aan toevoegen door er een papiertje met een tekst op te prikken.

"De mannen van wie de portretten hier hangen, worden regelmatig zonder respect beschimpt door het huidige regime van president Bouterse en door zijn aanhangers", zegt Wijngaarde. "Dat moet ophouden. Ik wil dat er weer inhoudelijk gediscussieerd wordt. Niet alleen over 8 december 1982, maar ook over de periode ervoor en erna. Zodat we kunnen analyseren wat er gebeurd is en wat er absoluut niet meer mag gebeuren."

De analogie tussen de woorden van Wijngaarde en die van Jeroe is opmerkelijk: "We moeten leren van wat er is misgegaan." Maar voor Eddy Wijngaarde is het comité van Jeroe geen gesprekspartner. "Hun verhaal is niet oprecht. Ze worden politiek gestuurd en zijn erop uit om Bouterse uit de gevangenis te houden. Ze willen de rechtszaak stoppen die wij als nabestaanden al sinds 2007 voeren en die nu in een cruciale fase is. Als ze werkelijk uit zijn op herdenking van alle slachtoffers van politiek geweld, dan hadden ze dat samen met ons kunnen doen bij het Monument voor de Mensenrechten. Daar komen we elk jaar op 10 december samen. Maar ik heb ze er nooit gezien."