Vijf vragen over het oorlogsmisdadenproces tegen Mladic

• Hans Brom

  Buitenlandredacteur

Na een periode van vijf jaar komt het proces van Ratko Mladic de komende dagen in de beslissende fase. Honderden getuigen zijn gehoord, beeldmateriaal is bestudeerd, schriftelijke bronnen zijn gelezen.

Vandaag beginnen de aanklagers van het tribunaal met hun betoog. Zij proberen aan te tonen dat de voormalige Bosnisch-Servische legercommandant een van de grootste oorlogsmisdadigers is in het na-oorlogse Europa. Volgende week is het woord aan de verdediging.

De oorlog woedde in de eerste helft van de jaren 90. Het proces begon in 2011. Wat zijn de belangrijkste vragen over deze langslepende zaak?

Wie is Ratko Mladic?

Ratko Mladic wordt geboren in 1942 in een dorpje vlak bij Sarajevo, de latere hoofdstad van Bosnië. Hij volgt een militaire opleiding en wordt officier in het Joegoslavische Volksleger.

In 1992 richten de Serviërs die in Bosnië wonen hun eigen leger op en Mladic wordt opperbevelhebber. In die functie speelt hij een hoofdrol in de burgeroorlog die tussen 1991 en 1995 in het voormalige Joegoslavië woedt.

Bij de verovering van moslimenclave Srebrenica in 1995, waarbij duizenden mannen en jongens worden vermoord, kreeg hij zijn opdrachten vaak van Radovan Karadzic. Karadzic was op dat moment de president van de Republika Srpska, het deel van Bosnië dat door de Serviërs werd geclaimd.

Waar gaat het proces over?

Ratko Mladic werd op 25 juli, direct na de val van Srebrenica, aangeklaagd door het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag. Bijna zestien jaar was hij onvindbaar. Pas in mei 2011 werd hij opgepakt in Lazarevo, een piepklein dorpje zo’n 100 kilometer ten noorden van de Servische hoofdstad Belgrado.

Mladic is aangeklaagd voor genocide, misdaden tegen de menselijkheid en het schenden van het oorlogsrecht. Zelf zegt hij dat hij onschuldig is.

Woensdag zal de aanklager van het tribunaal de strafeis bekendmaken. Er wordt rekening mee gehouden dat hij levenslang eist. De uitspraak wordt vanwege de complexiteit van de zaak pas in november 2017 verwacht.

Wat gebeurde er bij Srebrenica?

Srebrenica was begin jaren 90 een stadje in Oost-Bosnië, dat door de VN was aangewezen als beschermd gebied voor moslims. De Nederlandse VN-eenheid Dutchbat moest zorgen voor de veiligheid van de stad en haar inwoners.

In juli 1995 wordt Srebrenica onder de voet gelopen door Bosnisch-Servische troepen onder commando van Ratko Mladic. Vrouwen en kinderen worden gedeporteerd en in de dagen na de val worden rond de 8000 mannen en jongens geëxecuteerd.

De slachtpartij wordt gezien als de grootste gruweldaad in Europa sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog.

Wat is het Joegoslaviëtribunaal?

Voluit heet het: het internationale strafrechttribunaal voor het voormalige Joegoslavië. Het tribunaal werd opgericht in mei 1993, via een resolutie van de VN-Veiligheidsraad. Het kreeg als voornaamste opdracht het vervolgen van oorlogmisdaden die werden gepleegd in de Joegoslavische burgeroorlog.

Het tribunaal is verwant aan bijvoorbeeld het tribunaal van Neurenberg, waar kort na de Tweede Wereldoorlog kopstukken van het nazi-regime terechtstonden. Tot een dergelijk internationale rechtbank wordt soms besloten als de omstandigheden in het land zelf het onwaarschijnlijk maken dat het voor de zwaarste oorlogsmisdaden tot een onafhankelijke rechtsgang zal komen.

Het is een zeer effectief tribunaal. Het is gelukt om alle 161 aangeklaagden vroeger of later voor de rechters te laten verschijnen.

Waar zat Mladic de afgelopen jaren vast?

De verdachten zitten tijdens het proces vast in de VN-vleugel van Penitentiaire Inrichting Haaglanden, beter bekend als de Scheveningse gevangenis. De vleugel wordt de meest humane gevangenis van de wereld genoemd.

De Verenigde Naties willen ervoor waken dat het tribunaal gezien wordt als een overwinnaarstribunaal. De VN wil boven alles laten blijken dat de verdachten als onschuldig worden beschouwd zolang ze niet veroordeeld zijn.

Dat betekent dat de cellen groter zijn dan normaal, dat de celdeuren overdag openstaan en de gevangenen binnen hun afdeling de grootst mogelijke vrijheid hebben.

Eenmaal veroordeeld zitten de gevangenen hun straf uit in een gewone gevangenis in een van de VN-lidstaten.