Aidspreventie in Rusland is vooral oproep tot huwelijkse trouw
Een witte bestelwagen staat zo onopvallend mogelijk bij een apotheek in een Moskouse buitenwijk. Sommigen schuifelen er voorzichtig door de sneeuw naartoe. Anderen met ferme pas. Ze hebben één ding gemeen: het zijn allemaal drugsverslaafden uit de buurt. In de bestelwagen delen medewerkers van het Andrej Rilkov Fonds schone spuiten en condooms aan hen uit.
Vadim Malisjev, zelf ex-gebruiker, is één van de medewerkers van het fonds die vanavond op pad zijn gegaan. Dikke winterjas, de capuchon over het hoofd getrokken. "Natuurlijk zijn onze klanten bang", zegt hij. "Elke avond komen ze weer naar ons toe voor schone naalden. Ze willen hun geliefden niet in gevaar brengen."
Junks niet populair
Het project van Malisjev en zijn collega's is een van de weinige in Rusland. Junks zijn niet populair en ze hebben de hiv-besmetting enkel en alleen aan zichzelf te wijten, vinden de meeste Russen. En zij niet alleen, ook de autoriteiten denken er zo over.
Hypocriet, volgens Malisjev. "We kunnen drugsgebruik niet uitbannen, hoezeer we dat ook zouden willen. Er zijn altijd drugsgebruikers geweest, ze zijn er nog steeds en ze zullen er altijd blijven. Wat je ook voor preventieve maatregelen neemt. En die mensen hebben ook rechten."
Akzamat is een van de klanten van vanavond. Gebruiker en hiv-geïnfecteerde. Hij legt uit dat niet alle junkies die besmet zijn, weten of willen weten dat ze een enorm risico vormen voor anderen: "Niet iedereen erkent dat hij hiv heeft", zegt Akzamat. "Daardoor kan iemand die geen geld heeft voor schone naalden een besmette naald gebruiken en zo hiv oplopen, zonder dat hij het weet. Zo ben ik besmet geraakt."
In grote delen van Europa is de epidemie onder controle. Voorlichting, spuitenruil, methadonprogramma's, condooms, ze dragen allemaal bij aan de beperking van het aantal besmettingen. In Rusland bestaat preventie vooral uit oproepen om je partner trouw te blijven.
De afgelopen vijf jaar is er niets serieus tegen besmetting ondernomen. Daardoor zijn we in deze tragische situatie beland.
Geen geld voor medicijnen
De medische wetenschap is inmiddels zover dat veel gevolgen van een hiv-besmetting binnen de perken gehouden kunnen worden. Maar in Rusland heeft nog geen derde deel van de besmette mensen toegang tot die medicijnen. Een kwestie van geldgebrek.
"De afgelopen vijf jaar is er niets serieus tegen besmetting ondernomen", zegt hoogleraar Vadim Pokrovski, de autoriteit op dit gebied in Rusland en hoofd van het federale aids/hiv-centrum. "Daardoor zijn we in deze tragische situatie beland." Hij is opvallend openhartig voor een Russische functionaris.
Gotspe
Pokrovski vindt het een gotspe dat er zo weinig wordt gedaan om verspreiding van het virus onder drugsverslaafden. "Er bestaat geen naaldenruil en er zijn geen methadonprogramma's. Dat is een groot nadeel, want drugsgebruikers vormen de kern van het probleem. Ze besmetten anderen."
Dat blijkt ook wel. Heel lang is hiv bijna exclusief een probleem van junks geweest. Dat begint te veranderen. Ook drugsverslaafden hebben seks, ook met niet-verslaafden. En zo verspreidt de epidemie zich onder heteroseksuele niet-gebruikers, waardoor het probleem alleen maar groter wordt.
De Russische regering heeft dit jaar voor het eerst wat extra geld beschikbaar gesteld, maar volgens Pokrovski lang niet voldoende. En zolang de ernst van het probleem niet écht wordt onderkend, zolang preventie zich beperkt tot morele oproepen tot huwelijkse trouw blijft het aantal besmettingen groeien. Als het zo doorgaat, telt Rusland in 2019 volgens sommige experts al 2 miljoen hiv-gevallen.