De flexwet, hoe zat het ook alweer?

Opnieuw is de Wet werk en zekerheid (WWZ) in opspraak. Dit keer omdat invalkrachten op basisscholen door deze zogenoemde flexwet veel minder aan de bak komen. Als een leraar ziek is, is er daardoor niet altijd een invaller.

Hoe zat het ook alweer met de WWZ? Spelen problemen zoals die in het onderwijs ook in andere sectoren?

Juli 2015

De meeste delen van de WWZ gingen in op 1 juli 2015. Met de wet wilde het kabinet het arbeidsrecht aanpassen aan de veranderde arbeidsverhoudingen. Tegenwoordig hebben steeds meer mensen een flexibele baan, en steeds minder mensen zijn in vaste dienst.

Sommige flexwerkers zijn tevreden met hun situatie, maar de meeste niet. Werknemers met een flexcontract zijn vaak sociaal minder goed beschermd en ze zijn veel minder zeker van hun baan. Hun pensioen is minder goed geregeld en het is vaak moeilijker om een huis te kopen.

Met de nieuwe wet krijgen flexwerkers eerder een vaste baan, was het idee. Verder moest het makkelijker worden om werknemers te ontslaan en krijgen flexwerkers een vergoeding als ze na ten minste twee jaar in dienst worden ontslagen. De duur van de werkloosheidsuitkering is verkort.

Pretparken

De wet leidde al snel tot problemen in sectoren die veel met seizoenarbeiders werken. Zo hadden tuinbouwbedrijven, pretparken en campings grote moeite om genoeg personeel te vinden of te houden.

Want volgens de wet hebben werknemers na drie tijdelijke contracten of twee jaar automatisch recht op een vast contract. En vaste contracten zijn te duur voor veel bedrijven die niet het hele jaar open zijn.

In april paste minister Asscher van Sociale Zaken de wet daarom aan. De regels voor seizoensarbeid werden versoepeld in sectoren die ook echt seizoensgebonden zijn. Werkgevers mogen werknemers voor wie ze tijdelijk geen werk hebben, weer na drie in plaats van zes maanden in dienst nemen, zonder een vast contract aan te bieden.

Problemen in onderwijs uniek

José Kager van vakbond FNV is positief over de gewijzigde flexwet. "De WWZ leidde tot problemen voor seizoenarbeiders, maar door de aanpassingen in april werkt de wet in de meeste sectoren nu gewoon goed." Volgens de bond heeft de wet duizenden extra vaste banen opgeleverd.

De sociale partners mogen zelf aanwijzen welke sectoren als seizoenswerk aan te merken zijn. Over het onderwijs zijn ze het niet eens. De personeelstekorten in het onderwijs zijn dan ook uitzonderlijk.

Dit schooljaar is in de onderwijs-cao geregeld dat scholen de flexwet wel ruimer mogen toepassen dan andere sectoren. Scholen moeten leerkrachten na zes tijdelijke contracten in drie jaar een vast contract aanbieden. Eén invalbeurt geldt al als een tijdelijk contract. Veel leraren willen daarom liever niet eenmalig invallen, en scholen hebben geen geld om hen vast in dienst te nemen.

Aangezien vooral scholen erg afhankelijk zijn van invallers, lijkt het probleem voorbehouden aan het onderwijs.

'Wet doet niet wat het moet doen'

Toch is er nog veel kritiek op de WWZ. "De meeste problemen zijn weggewerkt, maar de wet doet nog steeds niet wat het beoogt te doen: meer vast in plaats van flex", zegt Mieke Ripken van werkgeversorganisatie VNO-NCW. Terwijl het aantal vaste banen groeit, daalt het aandeel vaste banen.

Dat zegt ook arbeidsrechtadvocaat Bernard Tomlow: "Asscher verhoogde de dijk die werknemers moet beschermen tegen flex-contracten. Maar werkgevers kijken over de dijk heen, en zien een val en worden allergisch voor vaste banen."

Volgens de werkgevers werkt de wet zelfs averechts. Tijdelijke krachten worden niet sneller in vaste dienst genomen en het ontslaan van vaste werknemers is duurder en moeilijker. Het Centraal Planbureau (CPB) waarschuwde onlangs nog dat dit probleem niet tijdelijk is. Vaste contracten verdwijnen in Nederland veel sneller dan in andere landen, stelde het CPB, en de WWZ heeft die trend vooralsnog niet gekeerd.

"Die trend is ook niet keerbaar", zegt Tomlow. "De wetgeving sluit niet aan op economische werkelijkheid van flexibilisering en globalisering. We gaan van een economie gericht op vaste banen, naar een economie gericht op taken, dat is onvermijdelijk. Voor die realiteit moet wetgeving worden gemaakt."

Toch denkt vakbond CNV, net als minister Asscher, dat het wel goed zal komen met de WWZ, laat een woordvoerder weten. "De effecten zijn niet direct binnen drie jaar zichtbaar. We moeten de wet de tijd geven."