Komt er een Trump-effect bij de verkiezingen in Oostenrijk?

Op 4 december kiest Oostenrijk een nieuwe president. Het is poging twee, eerder won de onafhankelijk linkse kandidaat Alexander Van der Bellen nipt, maar werden de briefstemmen niet goed geteld.

Nu heeft zijn tegenstander Norbert Hofer van de rechts-populistische FPÖ kans op revanche. Europa kijkt toe met meer belangstelling dan ooit, want wordt Oostenrijk na de overwinning van Trump het eerste Europese land waar rechts-populisten aan de macht komen? En geeft Trump momentum aan Hofer of motiveert zijn onverwachte winst Van der Bellen-kiezers juist om naar de stembus te gaan?

Op de boerenmarkt in Graz staat een verkiezingsstandje van Van der Bellen. Na Trumps overwinning hebben zich tientallen nieuwe vrijwilligers aangemeld. Deze vooral jonge mensen lijken niet zozeer laaiend enthousiast over hun eigen kandidaat, als wel bang voor de ander.

"Ik zou bijna iedereen steunen die niet Hofer is", geeft een van hen toe. De angst voor een ruk naar rechts is na de winst van Trump bovendien urgenter geworden. "Ik ben bang dat Trump de politiek van Hofer salonfähig heeft gemaakt."

Ook vrijwilliger Justine denkt dat de winst van Trump een grote invloed kan hebben, maar is positiever gestemd. "Ik hoop dat het de Oostenrijkers afschrikt om op Hofer te stemmen."

Vorige keer koos de meerderheid in Graz voor de linkse kandidaat, maar het is belangrijk mensen opnieuw naar de stembus te krijgen, zegt het campagneteam. Na bijna een jaar campagnevoeren slaat bij veel Oostenrijkers de verkiezingsmoeheid toe.

Ook op de markt laten de voorbijgangers de campagnekoekjes en stickers vaak links liggen. "Ik heb nu al drie keer op Van der Bellen gestemd!", zegt een vrouw zichtbaar geërgerd.

Parallellen VS

Toch hebben in steden als Graz Van der Bellen-aanhangers waarschijnlijk niets te vrezen, daar gaat hij ruim aan kop. Op het Oostenrijkse platteland en in de dorpen ziet het er heel anders uit. Daar is Hofer de grote favoriet.

De tegenstelling tussen stad en land is een van de parallellen met de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Een andere is de afkeer van de gevestigde partijen. Voor het eerst in de Oostenrijkse geschiedenis van na de Tweede Wereldoorlog zal de president geen sociaal- of christen-democraat zijn. Beide kandidaten zijn dit jaar afkomstig van de flanken.

In Kapfenberg, Oostenrijks industriële hart, spreken we arbeiders die van oudsher rood stemden en nu massaal overstappen op de FPÖ. Anders dan in de Amerikaanse Rustbelt gaat het na een crisis in de jaren zeventig en tachtig economisch weer beter met het gebied, maar men is onzeker over de toekomst.

Medewerkers van de Böhlerstaalfabriek vertellen dat ze bang zijn dat ze alles makkelijk weer kunnen kwijtraken. Dat ze zich zorgen maken over de vluchtelingen die worden binnengelaten. En dat de politiek niets doet.

"Ik ben bang dat werk zoals wij dat doen naar het buitenland verdwijnt", zegt een van hen. "De belastingen gaan omhoog, overuren worden niet uitbetaald, er wordt steeds meer van ons afgepakt. De FPÖ wil meer voor het volk doen. Van de twee kandidaten vind ik Hofer meer gericht op ons, op het volk."

Barvrouw Ingrid heeft ook het gevoel dat zij niet meer vertegenwoordigd wordt door de gevestigde partijen. "Op ons wordt bezuinigd en voor de buitenlanders wordt alles gekocht."

Gaby, die mutsen verkoopt op de kerstmarkt in Kapfenberg, is het daar mee eens. "Ik zou willen dat er meer aandacht komt voor onze eigen mensen. Nood is nood, en dat je arme mensen helpt is oké, maar helaas worden onze eigen mensen vergeten."

Toen het er eerder naar uitzag dat Van der Bellen gewonnen had, slaakten de Europese ministers van Buitenlandse Zaken een collectieve zucht van verlichting. De Duitse minister Steinmeier had het over een "pak van het Europese hart".

De Oostenrijkse president heeft vooral een ceremoniële functie, maar als straks toch Hofer als winnaar uit de bus komt, kan daar een grote symbolische kracht van uitgaan. Het is een eerste test van de populariteit van Europese rechts-populisten na de verkiezing van Trump. De twee kandidaten staan nu virtueel gelijk in de peilingen.