Replica Führerbunker: sensatie of educatie?
"We bevinden ons nu dus niet in de échte Führerbunker." Gids Enno Lenze benadrukt het nog maar een keer, want hij is er bij de vorige tour voor journalisten twee keer naar gevraagd. De opening van de nieuwe tentoonstelling Dokumentation Führerbunker in het museum Berlin Story Bunker trekt veel aandacht.
Voor het eerst kan het grote publiek er een bezoek brengen aan een replica van Hitlers werkkamer, die in de Tweede Wereldoorlog diep verscholen onder de grond lag. Hitler pleegde er op 30 april 1945 zelfmoord. Hoe stel je zo'n beladen plek tentoon?
De echte Führerbunker is volgestort met cement en ligt nu onder een parkeerplaats. Het stadsbestuur wil niet dat de bunker een bedevaartsoord wordt voor neonazi's.
Lenze is zich maar al te bewust van de twijfelachtige aantrekkingskracht van het fenomeen Führerbunker en doet verwoede pogingen het evenwicht te vinden tussen sensatie en educatie. "Er staat 'Hitler' en 'bunker' op de uitnodiging en daarom is het nu vol. Maar het is niet alleen een Hitler-tour."
In zijn werkkamer alleen al hadden zo'n tachtig mensen gepast.
Daarom begint de rondleiding met algemene informatie over de bouw en functie van bunkers in Berlijn. Er worden ooggetuigen opgevoerd die vertellen over de ondraaglijke stank in de Anhalterbunker, waar aan het eind van de oorlog 12.000 mensen schuilden. Ze stonden een week lang met vier mensen per vierkante meter op elkaar gepakt.
In de Rijkskanselarij deden propagandaminister Goebbels en andere nazi's zich intussen tegoed aan echte champagne, terwijl ze wisten dat het einde nabij was. En zo maakt de rondleider het langverwachte bruggetje naar de Hitlerbunker. "In zijn werkkamer alleen al hadden zo'n tachtig mensen gepast."
Het tweede gedeelte van de rondleiding komt dan langs de nagemaakte werkkamer van Hitler, compleet met vergeelde kranten op de salontafel. Voor een beeld van de rest van de bunker zorgen stills uit de film Der Untergang en een papieren maquette. De maquette is in zwart-wit, "want we wilden er geen Hitler-poppenhuis van maken".
Wie nu asielzoekers aanvalt, heeft deze rondleiding niet gehad.
Het is kenmerkend voor de omzichtigheid en het ongemak die het onderwerp oproepen. De gids benadrukt herhaaldelijk dat de tentoonstelling voor neonazi’s niet interessant is. "Die willen niet zien waar hun held als bang, zwak mens zelfmoord heeft gepleegd." En hij verdedigt het educatieve belang: "Wie nu asielzoekers aanvalt, heeft deze rondleiding niet gehad."