'Somalië is nog niet klaar voor democratie'

“Wij zijn zo ontzettend moe. Het is alleen maar verdrietig", zegt Ali Ware, politicoloog en actief lid van de Somalische gemeenschap in Nederland. Hij heeft geen goed woord over voor de verkiezing in zijn thuisland. Van 23 oktober tot 30 november kiest het land een nieuw parlement en een nieuwe president. De verkiezingen komen na maanden uitstel.

Vooraf was beloofd dat het de eerste democratische verkiezingen zou worden in meer vijftig jaar. De laatste democratische verkiezingen dateren van 1964. De daaropvolgende jaren van dictatuur en burgeroorlog stortten het land in een steeds diepere put van geweld, corruptie en onzekerheid. De Verenigde Naties beschouwt Somalië al sinds 1971 als een van de minst ontwikkelde landen ter wereld.

Daar moesten de verkiezingen dit jaar verandering in brengen. Het stammenbestuur zou plaats maken voor een democratisch proces, met stemrecht voor alle Somaliërs. Dat voornemen bleek te ambitieus. Het registreren van iedereen met stemrecht was logistiek niet haalbaar en de veiligheid van stemmers was niet gegarandeerd. In plaats daarvan bedacht de huidige regering een ingewikkeld en weinig transparant systeem, dat de macht legt bij de stamoudsten.

"De verkiezing is in geen enkel opzicht vergelijkbaar met een verkiezing in Nederland", zegt Ware. "Hier kan iedereen kiezen en verkozen worden." Dat is in Somalië anders. De stamoudsten bepalen wie mogen stemmen. Zo'n 14.000 mensen hebben stemrecht, dat is nog geen 0,2 procent van de totale bevolking. "In Somalië zijn zelfs geen politieke partijen", legt Ware uit. "Wat daar gebeurt, noem ik geen politiek. Elke stem is te koop."

Het baart veel Somalische Nederlanders zorgen. "Zes jaar geleden had ik nog hoop", zegt schrijfster Yasmine Allas. Ze woont sinds 1987 in Nederland en ziet de situatie in haar thuisland enkel slechter worden. "De clans in Somalië waren nog nooit zo machtig. Haat en nijd zijn alleen maar gegroeid. Het lijkt wel of we teruggaan in de tijd."

Aan machtige clans hebben de Somaliërs slechte herinneringen. Sinds 1986 woedt er in het land een burgeroorlog, die tot vandaag zorgt voor spanningen en geweld. "Mensen zijn die oorlog moe", merkt Allas. "Ze zetten handel op, willen weer normaal leven." Precies daar zit volgens haar het belang van verkiezingen. "Zonder bestuur kan je opzetten wat je wil. Dan ben je nergens."

Het probleem met parlementsleden die volgens het huidige systeem verkozen worden, is dat velen van hen niet geïnteresseerd zijn in besturen. "Er zitten mensen in het parlement die niet kunnen lezen of schrijven. Ze zitten er alleen omdat ze bij een bepaalde clan horen", zegt Allas. Zo komt het verwoeste land geen stap verder.

Hoogst haalbare

Toch is het kiessysteem volgens Ali Yahya, directeur van een stichting die vrede promoot in Somalië, op dit moment het hoogst haalbare. "Alle vormen van bestuur daar zijn kapot. Verkiezingen houden is een enorme operatie. Dat lukt Somalië niet."

Bovendien vraagt Yahya zich af of een democratisch gekozen president voor Somalië wel de oplossing is. "De belangen van de clans lopen sterk uiteen. Het onderlinge wantrouwen is na 30 jaar burgeroorlog enorm. En bij elke nieuwe president is er de hoop dat alles beter wordt. Misschien verwachten we gewoon te veel."