Gevangenisgeweld in Brazilië, bendeoorlog breekt uit
Binnen 24 uur zijn in Brazilië zeker achttien gedetineerden vermoord. Twee bendeleiders werden onthoofd. Alles wijst op een oorlog tussen de twee grootste criminele organisaties van het land.
Het begon tijdens het bezoekuurtje. In de grootste gevangenis van Boa Vista, in het noorden van Brazilië, braken gedetineerde leden van de PCC (het Eerste Commando van de Hoofdstad), de machtigste bende uit Sao Paulo, uit hun cellencomplex. Ze stichtten brand en een honderdtal bezoekers werd korte tijd gegijzeld.
Toen de autoriteiten de situatie weer onder controle hadden, waren tien gevangenen vermoord. Alle slachtoffers waren lid van de CV (het Rode Commando) - de belangrijkste bende uit Rio de Janeiro. Twee leiders van de bende uit Rio waren onthoofd.
Uren later namen gedetineerden van Het Rode Commando uit Rio wraak. In de gevangenis van Porto Velho, eveneens in het noorden van Brazilië, stichtten ze brand in een cel waar leden van de bende uit Sao Paulo lagen te slapen. Acht van hen verbrandden levend.
Na een bondgenootschap van ruim twee decennia lijken de twee grootste bendes van het land nu in oorlog met elkaar. De bloedige gebeurtenissen van de afgelopen 24 uur zouden het begin kunnen zijn van een periode van geweld in Braziliaanse gevangenissen.
De minister van Justitie van Brazilië geeft toe dat de situatie zeer gespannen is. In Brazilië zitten zo'n 620.000 mensen achter de tralies; in absolute aantallen staat het Zuid-Amerikaanse land daarmee op de vierde plaats wereldwijd.
De gevangenissen zijn overbevolkt en er zijn veel te weinig bewakers. Mede daardoor zijn binnen de gevangenismuren de criminelen de baas.
Wraak
De grote bendes van het land werden opgericht in de gevangenis. Het Rode Commando uit Rio de Janeiro ontstond bijvoorbeeld toen politieke gevangenen tijdens de militaire dictatuur in de jaren 70 werden vastgezet tussen criminelen.
Het Eerste Commando van de Hoofdstad, de bende uit Sao Paulo, ontstond ook in de gevangenis. De oprichters wilden wraak voor de grootste gevangenisopstand uit de geschiedenis, in 1992. Toen doodde de politie 111 gedetineerden.
Drugsmarkt
Bijna vanaf het begin werkten het Rode Commando en het Eerste Commando van de Hoofdstad met elkaar samen. Gevangenen van de ene bende konden rekenen op bescherming van de andere bende.
De twee criminele organisaties onderhandelden gezamenlijk met drugskartels uit Colombia, om zo betere prijzen te krijgen voor bijvoorbeeld cocaïne. Ze domineerden gezamenlijk de drugsmarkt in Brazilië.
Machtsverhoudingen
Maar de laatste jaren veranderde de onderlinge machtsverhouding. Het Rode Commando is vrijwel constant in oorlog met rivaliserende bendes in Rio de Janeiro. Die vechten om elke favela. Bovendien trad de politie de afgelopen jaren agressief op tegen de bendes in Rio.
Om het WK Voetbal en de Olympische Spelen beter te beveiligen, werden talloze favela's "gepacificeerd". De politie veegde de wijken schoon en opende er een politiebureau. Veel van de wijken die werden gepacificeerd, waren in handen van het Rode Commando.
Terwijl de bende uit Rio dus onder druk stond, groeide de PCC, het Eerste Commando van de Hoofdstad, uit tot de enige bende in Sao Paulo. Alle criminele activiteiten in de grootste stad van het land worden gedomineerd door de PCC. Inmiddels is de PCC actief in alle deelstaten van het land. Het commando is tegenwoordig de grootste bende van Brazilië. De machtsverhoudingen zijn volledig omgekeerd.
Paraguay
Het grote keerpunt ligt vermoedelijk in juni dit jaar. Toen werd de machtigste drugsbaas van Paraguay, Jorge Rafaat, door een leger van zo'n honderd zwaarbewapende criminelen aangevallen en vermoord. Rafaat domineerde de belangrijkste drugsroute richting Brazilië.
Vermoedelijk zat de PCC uit Sao Paulo achter de aanval. De dood van Rafaat liet een gapend gat achter, een machtsvacuüm in de criminele wereld. Zowel de PCC uit Sao Paulo als het Rode Commando uit Rio willen dat opvullen. Want wie deze drugsroute in handen heeft, domineert de Braziliaanse drugsmarkt.
Bendeoorlog op straat
Het is niet ondenkbaar dat het geweld ook tot buiten de gevangenismuren doordringt. Vooral in Rio, waar de oorlog om territorium nu verder uit de hand zou kunnen lopen. En dat midden in misschien wel de grootste crisis van Rio. De staat is zo goed als failliet en moet enorm bezuinigen, ook op de politie.
Sinds de Olympische Spelen zorgen duizenden militairen nog voor een gevoel van veiligheid bij de Cariocas, de inwoners van Rio. Maar de militairen trekken zich eind deze maand terug uit de stad. Veel mensen zijn bang dat het geweld dan oplaait en de criminaliteit verder toeneemt. Een bendeoorlog is wel het laatste waar ze op zitten te wachten in Rio.