Praten over anticonceptie, prima. Maar verplichten...

Het is in strijd met het recht op onaantastbaarheid van het lichaam, zeggen de tegenstanders. Er zijn te veel schrijnende gevallen waarbij alle hulpverleners machteloos toekijken, roepen de voorstanders. De discussie over het verplicht kunnen stellen van anticonceptie is weer losgebarsten.

Aanleiding is de oproep van de Rotterdamse wethouder Hugo de Jonge (CDA). "In Rotterdam zijn er kinderen die ter wereld komen in een gezin waarbij alle betrokken hulpverleners vooraf weten: dit gaat niet goed, het zal nooit een veilig thuis worden", zegt hij in het NOS Radio 1 Journaal.

Volgens De Jonge gaat het in de havenstad om tien tot twintig personen. Moeders met een drugsverslaving, een verstandelijke beperking of een psychische stoornis. "Bij sommigen is het eerste kind al uit huis geplaatst", zegt hij. "Ze blijven net zolang zwanger worden totdat ze het kind mogen houden."

'Net als dwangmedicatie'

In zulke "schrijnende gevallen" moet het mogelijk worden dat de rechter het voorgestelde dwangmiddel van anticonceptie kan opleggen, vindt De Jonge. "Net zoals het in de psychische zorg mogelijk is onder dwang medicatie toe te dienen."

"Ik ben het daar absoluut mee oneens", zegt hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie Robert Vermeiren. Er zijn volgens hem te veel praktische en juridische bezwaren.

"Je moet gaan voorspellen of iemand over een jaar in staat is om voor een kind te zorgen", zegt hij. "Daar zijn simpelweg te veel factoren bij betrokken, zoals de vader, de situatie en omgeving, om dat goed in te kunnen schatten."

De vrouw van Hitler

De discussie over het onderwerp is een heet hangijzer. In 2006 werd wethouder Marianne van den Anker (Leefbaar Rotterdam) nog vergeleken met Eva Braun, de vrouw van Hitler, toen ze hetzelfde voorstel deed als De Jonge nu.

In 2012 deed Pieter van Vollenhoven dezelfde oproep in het tv-programma Zembla. De oud-voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid vond dat te veel kinderen het slachtoffer werden van incapabele ouders.

Ontoelaatbaar en moreel verwerpelijk

Artsenfederatie KNMG noemde het juridisch ontoelaatbaar. Verder stelde KNMG dat de meeste ouders die het betrof, juist niet bekend waren bij de hulpverlening. De federatie zag meer heil in nauwere samenwerking tussen de instanties en betere seksuele voorlichting bij de kwetsbare groepen.

"Misplaatste morele superioriteit", noemde de toenmalige bestuursvoorzitter van Bureau Jeugdzorg Agglomeratie Amsterdam Erik Gerritsen het idee van verplichte anticonceptie. In zijn betoog vroeg Gerritsen, nu de hoogste ambtenaar op het ministerie van Volksgezondheid, zich hardop af hoe het ooit te handhaven zou zijn.

Te gevoelig onderwerp

Drie jaar later braken twee rechters een lans voor verplichte anticonceptie. Specifiek werd toen, net als nu, Rotterdam als voorbeeld gegeven. Daar zou bij ruim tien gezinnen sprake zijn van een rampscenario.

Hoogleraar Paul Vlaardingerbroek was een van de twee rechters. Hij schrijft nu in de Volkskrant dat jaarlijks 250 ongeboren baby's in feite al onder toezicht staan. "Hulpverleners durfden zo'n gevoelig onderwerp niet aan te snijden, wisten er te weinig van of hadden er geen tijd voor", zegt hij.

'Preventie is de sleutel'

Dat het probleem speelt, erkent ook hoogleraar Vermeiren. Maar verplichte anticonceptie is volgens hem niet de oplossing. "We moeten maximaal insteken op meer preventie. Daar valt nog veel winst te behalen."

Zo onderzocht Vermeiren de jonge patiënten van psychiatrische instellingen. "Zij werden vaak heel jong zwanger en wij kwamen erachter dat ze weinig seksuele voorlichting hadden gehad. Met dat soort simpele hulp kan ouders en kinderen veel misère bespaard blijven."

Vermeiren en wethouder De Jonge zijn het over een ding wel eens: vrijwillige anticonceptie is beste oplossing. In Tilburg loopt een project om kwetsbare ouders te overtuigen van het nut van voorbehoedsmiddelen als een spiraaltje. Volgens de Volkskrant is daar 80 procent gebruik gaan maken van anticonceptiemiddelen.

Taboe doorbreken

De Rotterdamse wethouder wil het onderwerp ook in zijn stad bespreekbaar maken. De stad is een project begonnen om kwetsbare ouders te overtuigen van de noodzaak van anticonceptie.

"Het onderwerp wordt nog veel te weinig aangeraakt", erkent ook Vermeiren. "Want ik weet dat de meeste ouders het beste voorhebben met het welzijn van hun zoon of dochter."