Shimon Peres: van havik tot duif

De geschiedenis van de staat Israël is verweven met die van de vandaag overleden Shimon Peres. Al op jonge leeftijd had hij hoge functies in het landsbestuur en hoogbejaard was hij president van het land. Hij was de enige premier die ook staatshoofd van Israël werd.

Shimon Peres wordt geboren in een gebied dat nu in Wit-Rusland ligt, maar in 1923 onder Polen viel. Met zijn familie gaat hij in 1934 naar het Brits Mandaatgebied Palestina. In 1943 wordt hij lid van een socialistisch-zionistische jeugdbeweging en drie jaar later treedt hij toe tot de Haganah, een paramilitaire beweging die de joodse belangen in het gebied met geweld verdedigde.

Peres valt op bij David Ben-Goerion; de latere premier wordt zijn politieke mentor. Bij de stichting van de staat Israël in 1948 wordt Peres hoofd van de marine. Hij is dan 24 jaar.

Suez-crisis

Vanaf 1953 heeft hij hoge functies op het ministerie van Defensie en tot 1965 is hij er onderminister. In 1956 voert hij met premier Ben-Goerion en defensie-chef Moshe Dayan geheim overleg met Frankrijk en Groot-Brittannië, dat leidt tot de Suez-crisis. Hij bouwt de Israëlische defensie uit en is medeverantwoordelijk voor Israëls nucleaire bewapening.

In 1959 stelt hij zich verkiesbaar. Hij wordt lid van de Knesset en blijft dat tot hij in 2007 president wordt. In 1967 leidt een fusie van twee partijen tot de Arbeiderspartij, waarvan Peres mede-oprichter is.

In 1969 wordt hij voor het eerst minister. Rond de gijzelingsactie op het vliegveld Entebbe in Uganda speelt hij een belangrijke rol: hij overtuigt premier Rabin van de noodzaak om commando's in te zetten. De bevrijdingsactie wordt een succes.

In 1984 wordt hij voor het eerst premier in een regering van nationale eenheid. Hij stelt Yitzhak Shamir van de Likudpartij een roterend premierschap voor. De eerste helft van de periode is hij premier, de tweede helft doet Shamir.

Onder zijn premierschap in 1985 trekt Israël zich terug uit Zuid-Libanon. Daarna is hij in verschillende regeringen minister, onder meer van Buitenlandse Zaken en van Financiën.

Nobelprijs voor de Vrede

Met premier Rabin is hij als minister verantwoordelijk voor het sluiten van de Oslo-akkoorden met de Palestijnen in 1993. De Palestijnse leider Arafat, Rabin en hij krijgen daarvoor in 1994 de Nobelprijs voor de Vrede. De onderhandelingen leiden ertoe dat aan de Palestijnen een beperkte mate van autonomie wordt toegekend op de Westelijke Jordaanoever.

Als Rabin in 1995 wordt vermoord door een joodse extremist wordt Peres opnieuw premier, tot 1996. Hij probeert het momentum te bewaren van de succesvolle vredesonderhandelingen, maar Israël wordt tegelijkertijd geconfronteerd met zelfmoordaanslagen van Palestijnen, vooral op bussen.

Bij verkiezingen wordt hij verslagen door de Likudpartij en Benjamin Netanyahu wordt premier. Peres is drie jaar lang gewoon Kamerlid, tot hij in 1999 toetreedt tot een nieuwe regering van nationale eenheid onder leiding van Ariel Sharon, die dan de leiding van de Likudpartij heeft overgenomen.

Sharon begint eind 2005 een nieuwe partij, die het eeuwige gevecht tussen links en rechts in Israël moet doorbreken, Kadima. Ook Peres treedt toe, hij verlaat de Arbeiderspartij.

Oudste staatshoofd

In 2007 wordt hij president van Israël, een vooral ceremoniële functie. Hij blijft president tot juli 2014. In zijn laatste ambtsjaar was hij met 90 jaar het oudste staatshoofd ter wereld.