Een schuld van 26.000 euro en een tekort van 191 euro per Nederlander
Het gaat beter met de economie: inkomens nemen toe, het vertrouwen groeit evenals de bestedingen, en de schulden dalen, zowel bij huishoudens als bij de staatshuishouding.
De overheidsschuld neemt volgend jaar met 26 miljard euro af en komt uit op 440 miljard euro. Voor elke Nederlander komt dat neer op het meedragen van een schuld van 26.000 euro.
Laagste tekort in jaren
Het begrotings- of overheidstekort, het verschil tussen wat de staat binnenkrijgt aan belastingen en premies en alles wat door de overheid wordt uitgegeven, daalt ook. Het Rijk, de gemeenten, provincies en waterschappen komen slechts 3,3 miljard euro tekort, het laagste tekort in negen jaar. Het tekort is teruggelopen van 28 miljard in 2011, naar 8 miljard dit jaar, en volgend jaar dus 3,3 miljard.
Omgerekend komt de overheid elke dag 9 miljoen euro tekort; in 2011 was dat nog 76 miljoen per dag. Als elke Nederlander 191 euro bijpast, zou het kabinet de hele jaarbegroting van het land sluitend krijgen. In 2016 bedroeg het tekort nog 622 euro per Nederlander.
Rem op de groei
Een tegenvaller in de begroting zijn de gasinkomsten. De laatste vijf jaar duiken die omlaag als gevolg van een elkaar versterkende combinatie van lagere prijzen en minder gas oppompen. De gasprijs is gekoppeld aan de olieprijzen en die zijn sinds 2014 gekelderd. De gasprijs is om die reden in deze kabinetsperiode met ruim 30 procent gedaald.
Daarnaast is de aardgasproductie uit het veld Groningen als gevolg van de aardbevingsrisico in drie jaar gehalveerd, van een piek van 53,9 miljard m3 naar 27 miljard m3 dit jaar. Het gevolg is dat de staat volgend jaar 11 miljard euro minder binnenhaalt dan in het topjaar 2013.
Begin 2012 rekende het kabinet nog op 10 miljard euro aan gasinkomsten in 2017, maar daar blijft slechts 2,6 miljard van over. De lagere aardgasproductie zet de komende jaren dan ook een rem op de economische groei, constateert het Centraal Planbureau.
Rentelasten gehalveerd
Naast de gascrisis zijn er ook meevallers. Een beter draaiende economie zorgt voor meer inkomsten en uitgaven. Er zijn meer mensen aan het werk, minder mensen met een uitkering, meer bestedingen en investeringen. Bedrijven en werkenden brengen meer belastinginkomsten binnen.
De andere meevaller zijn de rentelasten die de staat betaalt over de staatsschuld. De rente op de kapitaalmarkten is door het beleid van de Europese Centrale Bank historisch laag.
Nederland betaalt nu bijna geen rente voor een staatslening met een looptijd van tien jaar en krijgt zelfs geld toe als het geld leent voor schuld met een looptijd van vijf jaar of korter. Daardoor bespaart de staat miljarden aan rente.
In 2017 komen de rentelasten voor de overheidsschuld uit op 6,4 miljard euro, de helft van wat in 2008 nog werd betaald, toen de schuld ook nog eens 100 miljard euro lager was. De financiële crisis, het redden van banken en de daaropvolgende recessie joegen de schuld omhoog.
Toch is schuldfinanciering duur geld. Met die 6,4 miljard euro aan rente kan, met nog 1,5 miljard erbij, het gehele voortgezet onderwijs worden gefinancierd, of de begroting van het ministerie van Infrastructuur & Milieu gedekt worden.
Arbeidsmarkt
De Raad van State (RvS) kijkt ook altijd naar de Miljoenennota en toetst deze op deugdelijkheid. De voorbije jaren zijn forse maatregelen genomen om de overheidsfinanciën op orde te brengen en dat heeft veel gevergd van burgers en bedrijven.
Kritisch is de RvS over de arbeidsmarkt. Bepaalde groepen werkenden zijn kwetsbaar, omdat vooral zij de flexibilisering van de arbeidsmarkt dragen. Daarnaast zet het oprukken van technologie druk op de onderkant van de arbeidsmarkt, waar een gebrek aan scholing een probleem is.
'Geen visie op klimaatbeleid'
Rond klimaat en energie vindt de RvS dat "een concreet, consistent en geloofwaardig beleid ontbreekt", terwijl dat wel een vereiste is om de klimaatdoelen waaraan Nederland zich heeft verbonden te bereiken.
De Nederlandse begroting voldoet volgens de RvS niet op alle onderdelen aan de Europese begrotingsregels. De overheidsschuld daalt snel genoeg, maar het begrotingstekort niet. Dat blijft boven de norm van min een half procent steken.
De regering past binnen de eigen, nationale begrotingssystematiek het uitgavenkader en het inkomstenkader aan om extra uitgaven aan maatschappelijke prioriteiten en verbetering van de koopkracht te kunnen inpassen.
De Raad van State vindt dat het kabinet de geloofwaardigheid van het eigen begrotingsbeleid ondermijnt als het zich niet houdt aan de Europese regels die het nota bene zelf onderschrijft.
Daarnaast raamt het kabinet volgend jaar de belastinginkomsten hoger en de sociale zekerheidskosten lager, dus gunstiger aan de inkomsten- en uitgavenkant dan het Centraal Planbureau (CPB).