Documentaire 100 jaar Schiphol: de hoogte- en dieptepunten

Vandaag is het precies 100 jaar geleden dat voor het eerst een vliegtuigje landde op een weiland bij het toenmalige fort Schiphol. Het was het begin van wat nu een van de grootste luchthavens van Europa is.

De geschiedenis van de luchthaven komt uitgebreid in beeld in de documentaire ‘100 jaar Schiphol: Luchtzaken onder zeespiegel’ die de NOS vanavond om 21.00 uur uitzendt. Documentairemaker Tonko Dop sprak met vrijwel alle Schiphol-directeuren van de afgelopen jaren, met omwonenden en met politici die belangrijke besluiten over de luchthaven namen.

De uitzending wordt voorafgegaan door een kort verslag van de viering van de honderdste verjaardag, in aanwezigheid van koning Willem-Alexander.

In 1916 geeft de toenmalige minister van Oorlog toestemming om een militair vliegveld aan te leggen. "Er is 53.000 gulden betaald om twee kavels aan te kopen", vertelt historicus Jan Willem de Wijn. In de Haarlemmermeerpolder verschijnen houten loodsjes.

"Het was heel eenvoudig, alle vliegtuigen stonden buiten. Het was een grasveld, zonder banen. We mochten mee met de proefvlucht van een vliegtuig en de raampjes kon je nog zelf openschuiven. De piloot gaf gas en daar gingen we. We keken onze ogen uit", vertelt een oud-werknemer van KLM.

Begin jaren '30 begint Schiphol met het uitvoeren van vluchten over de grens. Dat brengt enorm veel emotie teweeg bij de bevolking. De luchtvaart wordt bewonderd.

Jan Dellaert speelt een grote rol in de ontwikkeling van de luchthaven. Hij begint als vliegenier en wordt in 1926 de eerste havenmeester van Schiphol. Na de Tweede Wereldoorlog realiseert hij een plan om Schiphol uit te breiden.

Vervoer door de lucht wordt vanzelfsprekender en er verschijnen steeds meer Duitse en Amerikaanse vliegtuigen op de luchthaven. Het bedrijf wordt groter en groter en dat levert steeds meer lawaai op voor de omwonenden.

Brief

Het dorp Rijk moet wijken voor de uitbreiding van Schiphol. Veel inwoners zijn verontwaardigd. "Niemand wilde weg. Je kreeg gewoon een brief en je werd uitgenodigd om eens te komen praten", vertelt een oud-inwoner van Rijk. "Er werd door de luchthaven een gesprek geregeld en het maakte niet uit hoe je erover dacht."

Ondertussen wordt vliegen steeds populairder. In 1970 verwerkt Schiphol meer dan vijf miljoen mensen, onder wie een groot aantal bekende passagiers.

Schiphol en de omwonenden krijgen last van elkaar. De luchthaven wil een vijfde baan, maar dat willen de omwonenden niet. Mensen gaan daarom bomen planten op de plek waar de baan moet komen. Het 'Bulderbos' is een feit.

Toch komt die vijfde baan, de Polderbaan, er in 2003. Met de nachtrust is het gedaan, volgens een omwonende. "Je komt nachtrust tekort. Je dommelt in en wordt direct weer wakker van het volgende vliegtuig."

Plafond aan de groei

Als politici de vijfde baan goedkeuren, worden er strenge milieugrenzen opgesteld. Maar al snel gaat Schiphol hier overheen. Politici geven gedoogvergunningen af en er wordt een wet opgesteld waarin de grenzen worden opgerekt.

"Er zit een plafond aan de groei", zegt Jos Nijhuis, president-directeur van Schiphol Group. "We hebben wat afgesproken met de omgeving, dus het zal een keer ophouden. Maar wanneer weet ik niet."

Dat moment is nog niet gekomen. Afgelopen maand was de drukste maand ooit voor Schiphol. Ruim 6,4 miljoen passagiers reisden via de luchthaven. Het oude record was pas een maand oud. In juli werden 25.000 reizigers minder verwerkt dan in augustus.