Niet alleen warm op land, ook watertemperatuur stijgt
Op het land sneuvelt de afgelopen dagen het ene warmterecord na het andere. Maar ook onder water stijgt het kwik. Door klimaatverandering worden zeeën en rivieren in Nederland warmer, zeggen deskundigen van Rijkswaterstaat en onderzoekinstituut NIOZ.
"Het is de afgelopen tien à twintig jaar beduidend warmer geworden in zee", vertelt Henk van der Veer. Hij is het hoofd van de afdeling kustsystemen van het NIOZ. Dat instituut doet al ruim honderd jaar onderzoek naar de flora en fauna in Nederlandse wateren.
"Dat komt waarschijnlijk door klimaatverandering", zegt Van der Veer. "Al is het nog onduidelijk wat de invloed van de mens is. Als je kijkt naar een periode van honderd jaar, dan lijkt de opwarming van nu onderdeel van een normale cyclus."
"In de historie van de aarde is verandering van het klimaat een normaal proces. Kijk naar de Waddenzee, die bestond 8000 jaar geleden niet eens. Het ontstaan van deze zee is ook onderdeel van het veranderende klimaat."
Door klimaatverandering zal de temperatuur wel blijven stijgen.
Ook Dju Bijstra, adviseur waterkwaliteit bij Rijkswaterstaat, ziet dat de temperatuur in de Nederlandse wateren de afgelopen twintig jaar is gestegen. Hij denkt ook dat die stijging deels te verklaren is door veranderingen in het klimaat.
"Maar klimaatverandering is niet de enige oorzaak voor een stijgende watertemperatuur", legt Bijstra uit. "Ook lozingen van energiecentrales en bedrijven dragen bij aan de opwarming van het water in Nederlandse rivieren zoals de Rijn."
Doordat er de afgelopen jaren meer duurzame energie wordt gebruikt, stijgt de watertemperatuur in rivieren minder snel dan voorheen. Bijstra verwacht dat deze trend doorzet in de toekomst. "Maar door klimaatverandering zal de watertemperatuur wel blijven stijgen."
Exotische soorten
Of de mens nu de oorzaak is of niet; vaststaat dat het water in de Rijn en de Waddenzee opwarmt. Dat is niet zonder gevolgen, zegt Van der Veer. Het NIOZ heeft al zestig jaar een fuik staan in de Waddenzee. Het instituut constateert dat vissen die van koud water houden, zoals de puitaal, steeds minder te vinden zijn in de Waddenzee.
Aan de andere kant wordt de zee aantrekkelijker voor meer exotische vissen. "Neem nou de dorade, een soort die vooral in de Middellandse Zee voorkomt. Vijf jaar geleden vingen we die voor het eerst", zegt Van der Veer. "Nu worden er wel twintig tot dertig per jaar opgevist."
Bij alle dieren zijn veranderingen in de voedselpatronen te zien.
Niet alleen de vissen merken de gevolgen van de opwarming. "Het wordt steeds eerder warm in het voorjaar en daar profiteren de algen van. Die zijn weer voedsel voor schelpdieren enzovoort. Bij alle dieren zijn veranderingen in de voedselpatronen te zien", zegt Van der Veer.
Er is een groot verschil tussen de Waddenzee en de Noordzee. Vanwege de ondiepe wateren is de Waddenzee veel vatbaarder voor temperatuurschommelingen.
De schommeling in watertemperaturen is goed zichtbaar op de waterkaart van Rijkswaterstaat. Van 19,4 graden zo'n 30 kilometer voor de kust van Goeree-Overflakkee tot bijna 24 graden in de Rijn ten oosten van Nijmegen.
Hoe kleiner en ondieper het wateroppervlak, hoe groter de schommeling in temperatuur. Dat verklaart onder meer waarom het water in de Noordzee in een tijdsbestek van enkele dagen nauwelijks warmer of kouder wordt.
