Star Trek mengde optimisme en techniek

"Star Trek is het hoogtepunt van het Amerikaanse kapitalisme." Dat zegt Dan Hassler Forest, universitair docent mediastudies aan de Universiteit Utrecht over de serie die vandaag vijftig jaar geleden voor het eerst werd uitgezonden. "Star Trek had een optimistisch wereldbeeld. Het stond voor een wereldbeeld waarin openheid en diversiteit belangrijk waren. Het was een samenleving waarin iedereen kon meedoen, ongeacht huidskleur, achtergrond of geloof."

Volgens Hassler Forest, gisteravond te gast in het programma Met het Oog op Morgen, was het daarom ook dat een zwarte vrouw, Nichelle Nichols, een hoofdrol in de crew speelde. "Oprah Winfrey, Whoopie Goldberg, zij konden zich erin herkennen."

Dat vindt ook Pim Blokker, voorzitter van de Nederlandse fanclub The Flyng Dutch. "Zelfs Martin Luther King vroeg Nichols om in de serie te blijven."

Het ging in Star Trek niet alleen om een ander wereldbeeld. Techniek was minstens zo belangrijk en fascinerend voor de fans. "Star Trek heeft nieuwe technieken bedacht. In de Next Generation uit eind jaren tachtig, begin jaren negentig de replicator, eigenlijk een soort 3D-printer, dat echt alles kan maken. Kapitein Picard vraagt om een kopje earl grey thee, en in een seconde staat het er. Veel van de dingen die je in Star Trek zag, zie je nu in onze samenleving. Je ziet mensen nu rondlopen met hun mobiele telefoon, tablet, teleconferencen via YouTube. Veel van die pioniers hebben zich door Star Trek laten inspireren."

Maar er is ook een verschil, vervolgt Hassler Forest. "In Star Trek is het geen merk dat je kan kopen. Het is generieke techniek die iedereen vanzelfsprekend heeft. Dat is niet de vorm die het in onze samenleving heeft gekregen. In onze samenleving moet je het kopen en het is gekoppeld aan status en besturingssystemen."

Wat volgens Hassler Forest verder opvalt is dat Star Trek nadrukkelijk een post-kapitalistische samenleving is. "We zijn voorbij geld, er bestaat geen honger meer. Als je honger hebt, dan komt er eten uit de replicator. De bedenker van Star Trek, Gene Roddenberry, had een geloof in een toekomst van de mens waarin conflict niet meer bestaat. Hij was een idealist, midden in de Koude Oorlog. Er zou een atoomoorlog komen, mensen waren schuilkelders aan het bouwen. Roddenberry geloofde in de Amerikaanse idealen: met openheid en diversiteit gaan we een mooie toekomst tegemoet."

Pim Blokker gaat vanavond zeker een aflevering kijken. Op de jaarlijkse fanclubdag van The Flying Dutch op 17 september wordt er uitgebreid stilgestaan bij het 50-jarig bestaan van de serie.