Hoe Marlboro-man en koelkast sterfte aan kanker beïnvloeden
Nieuwe cijfers over kankersterfte in Nederland laten een opmerkelijk verschil zien tussen mannen en vrouwen. De statistieken van de afgelopen 65 jaar laten in de jaren 80 een opvallende piek in longkanker zien bij mannen, die ontbreekt bij vrouwen. En terwijl deze vorm bij mannen tegenwoordig afneemt, gaan vrouwen er de afgelopen jaren vaker aan dood.
"Het is een niet zo positieve bijwerking van de emancipatiebeweging", zegt oncoloog Houke Klomp van het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis over het verschil. Vrouwen lieten zich door de samenleving niet langer aanpraten dat roken ordinair was. "Bovendien gingen meer vrouwen buitenshuis werken, waar ze in contact kwamen met rokers."
Omdat het enige jaren duurt voordat een roker ziek wordt, zijn de gevolgen ervan nu merkbaar.
Marlboro-man
Voor de piek in longkanker bij mannen in de jaren 80 heeft Klomp een andere verklaring: de stijgende welvaart na de Tweede Wereldoorlog. "Rondom de Tweede Wereldoorlog was er een tekort aan tabak en had men geen geld om te roken. Na de oorlog nam het aantal rokers enorm toe, ook door de reclamecampagnes, zoals met de stoere Marlboro-man. 80 procent van de mannen rookte toen."
Dat de piek inmiddels is afgenomen, komt uiteraard doordat men in de jaren 80 het roken begon af te raden. Dat heeft niet alleen gevolgen voor longkanker, maar ook voor andere vormen van de ziekte. "Roken heeft invloed op alles in het hoofd-halsgebied: tumoren in keel, mond, slokdarm of darm kunnen allemaal roken-gerelateerd zijn. Er is ooit berekend dat de helft van de kankers kan worden teruggedrongen als roken verboden wordt. Dat is een betere interventie dan welke behandeling dan ook."
Koelkast redt levens
Voor de opvallende teruggang van maagkanker ziet Klomp ook een belangrijke oorzaak: de koelkast. "Vroeger aten we vlees dat gepekeld was om het langer houdbaar te laten zijn. Dat was ongezond. Tegenwoordig bewaren we vlees en ander voedsel in de koelkast. Daardoor is de sterfte door maagkanker gedaald. Verder is het zo dat een bacterie die maagzweren en -kanker kan veroorzaken sinds een aantal jaren goed bestreden kan worden. Daardoor neemt maagkanker ook af."
Toch is het volgens Klomp een misverstand om te denken dat de CBS-cijfers betekenen dat kanker uitsterft. Relatief mogen dan minder mensen doodgaan aan de ziekte, er zijn absoluut gezien elk jaar nog meer mensen met de ziekte. "Neem borstkanker: in 1990 waren er 8200 gevallen, van wie er 3300 mensen doodgingen. Tegenwoordig zijn er 14.000 gevallen, maar gaan slechts 3000 mensen dood. Het overlijdenspercentage is dus minder geworden, maar in absolute aantallen is er een stijging."
Bovendien is de kans groter dat iemand meer dan eens kanker krijgt. "Borstkanker is zo'n ziekte die mensen meer overleven dan vroeger. Maar dan krijgt men tien jaar later nog eens long- of darmkanker. Door vergrijzing is kanker een ziekte van oude mensen geworden."
