Big data in de zorg, hoe werkt dat?

Het gedrag van een geneesmiddel in het lichaam van een patiënt speelt een belangrijke rol bij de werkzaamheid van dat middel. Hoe en in welke hoeveelheden wordt het middel opgenomen, verspreid en weer uitgescheiden door het lichaam. De farmacokinetiek is de wetenschap die zich daarmee bezighoudt.

Er is veel bekend over hoe medicijnen en de chemische stoffen waaruit ze bestaan zich in het algemeen gedragen in het menselijk lichaam. Maar zo'n algemene benadering leidt niet per se tot de beste behandeling van een ernstig zieke patiënt. Individuele patiënten met dezelfde aandoening verschillen vaak aanzienlijk van elkaar. Bovendien reageren mensen anders op geneesmiddelen naarmate ze zieker zijn.

Geslacht, lengte en gewicht, maar ook andere aandoeningen die patiënten hebben, medicijnen die ze daarvoor al gebruiken, de kwaliteit en het functioneren van hun organen, het heeft allemaal invloed op de manier waarop een nieuw voorgeschreven geneesmiddel zijn werk doet.

Moeilijk

De werking van het geneesmiddel is het onderwerp van de farmacodynamiek. Die wetenschap bestudeert wat een bepaald medicijn of zijn bestanddelen precies doen in het lichaam om een bepaalde ziekte te bestrijden.

Dat betekent dat bij het voorschrijven van medicijnen een groot aantal factoren meegewogen moeten worden om niet alleen het juiste geneesmiddel te kiezen, maar ook de optimale dosering en de beste toedieningsvorm.

Voor een arts aan het bed is dat een heel moeilijke afweging. Die neemt zijn beslissingen op basis van het bijhouden van vakliteratuur, zijn ervaring en de richtlijnen van zijn beroepsgroep. Nieuwe technieken maken het mogelijk om zulke beslissingen op veel meer gegevens te baseren.

Software

De digitalisering van patiëntensystemen en- dossiers in ziekenhuizen maakt dat de data van patiënten veel makkelijker toegankelijk worden. Van elke patiënt die in een ziekenhuis komt, worden immers gegevens opgenomen in elektronische dossiers.

Een team bestaande uit intensivisten, specialisten op het gebied van elektronische patiëntendossiers, farmacokinetiek en farmacodynamiek onder leiding van intensivist Paul Elbers van het VUmc in Amsterdam heeft nu software ontwikkeld. Daarmee kunnen elektronische patiëntendossiers van allerlei typen worden doorzocht met betrekking tot de behandeling van ernstige bloedvergiftiging.

Die software, AutoKinetics, kan direct communiceren met de elektronische systemen, aan het bed van de patiënt.

Berekening

Zo kan op basis van een groot aantal beschikbare gegevens een berekening gemaakt worden van de best denkbare behandeling voor een nieuwe patiënt. Er wordt gekeken naar de manier waarop patiënten met ernstige bloedvergiftiging eerder behandeld zijn, met welke dosering van welk antibioticum en in welke toedieningsvorm, hoe die patiënten reageerden en wat uiteindelijk het resultaat van die behandelingen was.

Het onderzoek dat nu loopt in VUmc en OLVG in Amsterdam - en waarbij ook het AMC en ziekenhuizen in Gent, Canada en Australië betrokken zijn - moet in de praktijk bewijzen dat de software werkt en de behandeling van patiënten met ernstige bloedvergiftiging daadwerkelijk verbetert. Als dat het geval blijkt, dan komt de software voor alle Nederlandse ziekenhuizen gratis beschikbaar.

De software kan volgens Elbers voor elk geneesmiddel op elk ziektegebied ingezet worden.