Sluiting gevangenis Guantánamo Bay duurt al een decennium
Er zijn vijftien bedden minder nodig in Guantánamo Bay detention camp, nu een grote groep gevangenen is overgeplaatst naar de Verenigde Arabische Emiraten. De Amerikaanse gevangenis op Cuba wordt in 2002 opgezet, volgens de toenmalige minister van Defensie Donald Rumsfeld om extreem gevaarlijke gevangenen te huisvesten, te ondervragen en te berechten.
De gevangenis stroomt vol met gevangenen uit de Amerikaanse 'war on terror'. Ze worden opgepakt in Afghanistan, Irak en op andere plekken in het Midden-Oosten. In totaal worden zo'n 780 mensen gevangen gezet.
Waterboarden
Het ondervragen gebeurt ook, maar is vanaf het begin af aan omstreden. Omdat de gevangenis op Cubaans grondgebied staat (de Amerikanen huren de grond van Cuba), is de regering-Bush van mening dat de gevangenen niet onder Amerikaans recht vallen. Ook vallen ze volgens de Amerikanen niet onder het traditionele oorlogsrecht (de Geneefse conventies) omdat het geen buitenlandse militairen zijn, maar terroristen.
Zo kan het gebeuren dat de gevangenen worden gemarteld, onder meer door middel van 'waterboarding'. Daarbij krijgt een gevangene het gevoel dat hij verdrinkt.
Om de gevangenen te berechten wordt een aparte commissie in het leven geroepen. Die zet belangrijke principes uit het normale strafrecht en het militaire strafrecht overboord. Zo krijgen de gevangenen niet al het bewijs tegen hen te zien, als dat bijvoorbeeld door spionagediensten is verzameld. Ook kunnen de gevangenen niet hun eigen advocaat kiezen.
Overstag
Desalniettemin wordt slechts een handvol gevangenen berecht en worden er nog minder veroordeeld. Het overgrote deel van de gevangenen in Guantánamo Bay zit jarenlang zonder proces vast. En de kritiek op de gevangenis groeit.
In 2006 gaat president Bush overstag. Hij wil de gevangenis sluiten. In zijn laatste jaren als president laat hij meer dan 500 gevangenen vrij. Zijn opvolger Barack Obama belooft tijdens zijn presidentscampagne de gevangenis binnen een jaar te sluiten. Maar dat blijkt moeilijker dan gedacht.
Vrijlaten
In het Amerikaanse Congres groeit de angst dat de gevangenen alsnog in Amerika terechtkomen. De Senaat neemt een wet aan die het Obama onmogelijk maakt om gevangenen van Cuba naar de VS over te brengen, terwijl het overgrote deel van de gevangenen volgens de Amerikaanse veiligheidsdiensten gewoon vrijgelaten kan worden.
Sindsdien proberen de Amerikanen andere landen zover te krijgen om gevangenen uit Guantánamo over te nemen. De VS betaalt de landen voor de opvang en het toezicht op de gevangenen, maar ook voor taalcursussen en re-integratietrajecten. Per gevangene kan dat bedrag oplopen tot 100.000 dollar.
Niet in Nederland
De meesten worden uitgezet naar Afghanistan, Saudi-Arabië en Jemen, uit die landen zijn namelijk de meeste gevangenen afkomstig. Maar ook Spanje, Denemarken en België nemen een gevangene uit Cuba op. Ook op Nederland wordt een beroep gedaan, maar dat ziet het kabinet niet zitten. Inmiddels hebben zeker 59 landen gevangenen opgenomen.
In totaal zitten er nog 61 gevangenen vast. Zo'n 48 van hen zijn volgens de Amerikanen te gevaarlijk om vrij te laten. Het doel van Obama is om hen alsnog naar de Verenigde Staten te verhuizen.
