Nederland is Japanse oorlogskeizer nog niet vergeten

• 

  Piet van Asseldonk

  Redacteur Koninklijk Huis, schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis.

Deze week was de Japanse keizer Akihito, bevriend met leden van het Nederlandse Koninklijk Huis, wereldnieuws vanwege zijn omfloerste verzoek om vervroegd te mogen aftreden. De jaarlijkse Indië Herdenking aanstaande maandag, die de NOS live uitzendt, roept herinneringen op aan Akihito's voorganger en vader Hirohito.

Nederland is deze Japanse oorlogskeizer nog niet vergeten. In zijn naam vonden tijdens de Tweede Wereldoorlog in het toenmalige Nederlands Indië ongekende wreedheden plaats.

Toen de Nederlandse regering na de oorlog de betrekkingen met Japan wilde normaliseren, ging dat de slachtoffers van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië veel te snel. Zij hadden toch al het gevoel dat hun oorlogsleed, vergeleken met de aandacht die er was voor de gevolgen van de Duitse bezetting van ons land, onderbelicht bleef. Een staatsbezoek van keizer Hirohito aan Nederland in 1971 stuitte op veel protesten. Prominent tegenstander was cabaretier Wim Kan.

Hij zei: "Hirohito is een oorlogsmisdadiger, zo brutaal als de beul die hij wist te ontlopen". Discussies over de rol van de oorlogskeizer en de ruimte die hij oorlogszuchtige Japanse militairen had gegeven staken de kop op.

Bij de dood van Hirohito in 1989 kwam er een Kamerdebat aan te pas om te verhinderen dat een lid van het Nederlands koningshuis de begrafenis zou bijwonen. Besloten werd dat 'slechts' de minister van Buitenlandse Zaken (Hans van den Broek) zou gaan.

De troonsbestijging van Akihito werd bijgewoond door prins Willem-Alexander. Kort daarop, in 1991, vergezelde hij zijn moeder Beatrix (prins Claus was ziek) tijdens haar staatsbezoek aan Japan: een bezoek dat vanwege de weerstand in Nederland tegen Hirohito vijf jaar was uitgesteld.

De nieuwe keizer bleek uit ander hout gesneden dan Hirohito en het verstrijken van de tijd miste zijn uitwerking niet. Toch stuitte ook het staatsbezoek dat Akihito in 2000 aan Nederland bracht weer op protesten. Dat hij zijn 'verdriet' - geen excuses - uitsprak over de Japanse oorlogsdaden veranderde daar niet veel aan.

Het staatsbezoek dat koning Willem-Alexander twee jaar geleden aan Japan bracht, verliep echter rimpelloos. Hij ging, voor zover het nog altijd strakke protocol dat toeliet, ontspannen tot vriendschappelijk om met keizer Akihito en kroonprins Naruhito.

Maandag tijdens de Indië Herdenking in Den Haag gaat het om het Japan van oorlogskeizer Hirohito. Die capituleerde op 15 augustus 1945, drie maanden nadat de oorlog in Europa was afgelopen. Voor de Indische Nederlanders was het leed toen nog niet geleden. Ze konden de jappenkampen niet uit, doordat Indonesische onafhankelijkheidsstrijders hun kans grepen en de wapens opnamen tegen het Nederlandse koloniale overheersing.

Dat wordt ook allemaal herdacht tijdens de Nationale Herdenkingen op 4 en 5 mei, maar daarnaast is er de Indië Herdenking. Die heeft, ook al is de koning er maar om de vijf jaar bij, gaandeweg een nationale statuur gekregen.