Het Decembermoordenproces in Suriname: wat je moet weten
De rechter in Suriname buigt zich over het Decembermoordenproces. De belangrijkste vragen op een rij.
Waar gaat het proces ook alweer over?
In de nacht van 8 op 9 december 1982 worden vijftien tegenstanders van het militaire regime in Fort Zeelandia doodgeschoten. Ze zijn actief in Suriname als vakbondsleider, militair, advocaat of journalist. Ze hebben één ding gemeen: ze leveren openlijk kritiek of voeren actief verzet tegen het regime dat aan de macht is gekomen door een coup in 1980: een groep sergeanten met aan het hoofd Desi Bouterse, de huidige president van Suriname.
In de jaren daarna wordt niemand berecht voor de moorden. Pas in 2000, een maand voordat de moorden verjaren, komt er een gerechtelijk vooronderzoek. In 2007 begint het strafproces tegen Bouterse en 24 andere verdachten.
Waarom loopt het proces nu nog steeds?
Vanaf de start in 2007 loopt het proces veel vertraging op door allerlei verweren en wrakingen van de advocaten. Vanaf 2009 zet de rechter er meer vaart achter en worden tientallen getuigen en verdachten gehoord.
In 2012, als Bouterse inmiddels president is en de zaak bijna tot een afronding komt, neemt het Surinaams parlement onder leiding van Bouterse's NDP een amnestiewet aan. Door die wet gaan de verdachten van de moorden vrijuit.
Kort daarna schort de rechter het proces op. Volgens de rechter moet een grondwettelijk hof eerst toetsen of de wet wel mag ingrijpen in een lopend strafproces. Dat hof komt er maar niet, daarom schuift de rechter in juni van dit jaar de amnestiewet alsnog opzij en draagt het OM op om de strafeis tegen de verdachten uit te spreken.
Volgens Bouterse en zijn regering misbruikt de rechter daarmee de grondwet en is de staatsveiligheid daarom in gevaar. Met behulp van een nooit eerder gebruikt wetsartikel beveelt hij het OM te stoppen met de vervolging.
Velen beschouwen de stap van Bouterse als machtsmisbruik om een proces tegen zichzelf te stoppen. Toch geeft de openbaar aanklager gehoor aan het bevel van Bouterse en vraagt de rechter het proces stop te zetten. De rechter stelt het proces vervolgens uit tot vandaag.
Hoe nu verder?
De rechter heeft twee opties.
* Ze kan meegaan met het OM en de rechtszaak stopzetten.
* De rechter kan het verzoek van het OM ook naast zich neerleggen. De rechtszaak gaat dan verder. De rechter kan de openbaar aanklager vragen om de strafeis alsnog voor te lezen. Dan wordt er waarschijnlijk meer duidelijk over de precieze rol van Bouterse en de andere verdachten in die bewuste nacht.
Als dat gebeurt zal er nieuwe spanning ontstaan, want de vraag is wat Bouterse dan gaat doen om de uitspraak tegen te houden.
Hoe groot is de kans dat Bouterse veroordeeld wordt?
Bouterse heeft zelf altijd ontkend dat hij in de nacht van de moorden in Fort Zeelandia was. Maar tijdens het proces zijn er belastende verklaringen tegen hem afgelegd die op het tegendeel wijzen.
Een belangrijke getuigenis is van Onno Flohr, een van de leden van het vuurpeloton. Hij heeft verklaard dat Bouterse bij de executies aanwezig was, maar niet zelf heeft geschoten.
Een opvallende andere getuigenis is die van Ruben Roozendaal, zelf verdachte. In zijn eerste verhoor verklaart hij dat Bouterse niet in het Fort was. Maar in 2012 verschijnt hij nogmaals als getuige en verklaart hij dat Bouterse zelf twee mannen heeft doodgeschoten. Het nieuwe verhoor van Roozendaal wordt gezien als een doorbraak in de zaak.
Roozendaal zou een bedrag van bijna 10.000 Amerikaanse dollar hebben gekregen van Bouterse als dank voor zijn eerste verklaring. Later zegt hij dat hij vindt dat de waarheid alsnog verteld moet worden.
Zolang Bouterse president is, is de kans klein dat hij wordt opgesloten. ‘Wie gaat hem thuis ophalen?’ is in Suriname een veelgestelde vraag. Als hij veroordeeld wordt, is de kans dat hij thuis moet worden opgehaald gering. Als staatshoofd kan hij namelijk gemakkelijk gratie krijgen.
Bouterse heeft een elitekorps dat zorgt voor zijn veiligheid. Daarnaast is hij opperbevelhebber van het leger. Bouterse kan bovendien de noodtoestand uitroepen waardoor hij absolute zeggenschap in het land krijgt.
Hoe leeft het proces in Suriname?
De Decembermoorden veroorzaken al 34 jaar lang tweespalt in Suriname. Wat de discussie altijd mede heeft bepaald, is de kleine gemeenschap van Suriname. Veel mensen die destijds een rol hebben gespeeld zijn ook nu nog maatschappelijk actief. Bijna iedereen kent wel een van de slachtoffers, nabestaanden of verdachten. Die lijnen lopen soms dwars door families heen.
De Decembermoorden waren daarom altijd een onderwerp waar niet snel openlijk over werd gesproken. Maar de discussies rond de amnestiewet en de hervatting van het strafproces hebben ertoe geleid dat de gesprekken over het onderwerp zich hebben verplaatst van gefluister in achterkamertjes naar felle discussies in het parlement en in de media.
Meer dan de helft van de bevolking heeft de Decembermoorden niet meegemaakt. Iedereen verlangt naar afronding van de zaak en naar rust in het land. Over de manier waarop lopen de meningen uiteen. Sommigen willen dat er recht wordt gesproken en dat daders worden veroordeeld. Voor anderen voldoet een waarheidscommissie.
Aanhangers van de president willen dat het proces meteen wordt stopgezet zodat de president verder kan regeren, maar die groep wordt steeds kleiner. Uit peilingen blijkt dat Bouterse’s populariteit de laatste maanden flink is afgenomen omdat het economisch slecht gaat. Op straat is dat dan ook een belangrijker thema dan de afronding van het proces.