EK 1976: de geboorte van de panenka
Komende vrijdag begint in Frankrijk het EK voetbal. Dagelijks blikt de NOS vooruit met een willekeurige greep uit de roemrijke historie. Vandaag: de geboorte van de panenka in 1976.
Voor het eerst wordt de eindronde van het EK gehouden in Oost-Europa: Joegoslavië. Nederland is er voor de eerste keer bij en laat na het WK van 1974 nu een volslagen ander gezicht zien.
Het Oranje van Cruijff, Neeskens en Van Hanegem verliest in de halve finales van de latere winnaar Tsjechoslowakije en eindigt als derde.
Slechts vier landen
Slechts vier landen zullen zich plaatsen voor het eindtoernooi. Van de acht kwalificatiegroepen springt vooral groep vijf in het oog: Nederland en Polen zijn de nummers twee en drie van het voorgaande WK en krijgen gezelschap van Italië. Als vierde is het zwakke Finland erbij geloot. Dat Nederland er uiteindelijk als groepswinnaar (nota bene op doelsaldo) uitkomt mag een klein wonder heten. Het is één en al ellende in het Oranje-kamp.
De bom barst als Nederland in Polen met 4-1 van de mat wordt geveegd. Doelman Jan van Beveren en spits Willy van der Kuylen, beiden PSV, leven in grote onmin met het Ajax-kamp en besluiten zich niet meer beschikbaar te stellen. Voor bondscoach George Knobel pakt de rel aanvankelijk goed uit. Oranje wint de thuiswedstrijd tegen Polen met 3-0 en kan zich daardoor zelfs een nederlaag permitteren tegen Italië om de laatste acht te bereiken.
Pijpestelen in halve eindstrijd
Nederland is in de kwartfinales veel te sterk voor België. In de Kuip wordt het al 5-0 (driemaal Rob Rensenbrink) waardoor de return in Brussel een formaliteit is. Naast Nederland en Joegoslavië plaatsen ook West-Duitsland en Tsjechoslowakije zich voor de eindronde. Oranje stuit in de halve finale op Tsjechoslowakije. Het regent pijpestelen die dag in Zagreb. Met Vaclav Jezek hebben de Tsjechoslowaken een trainer die het Nederlandse voetbal goed kent, hij was immers trainer van FC Den Haag geweest.
Nederland draait eigenlijk de hele wedstrijd moeizaam. De bizarre weersomstandigheden en de stugge tegenstander maken het voor Oranje onmogelijk om het zo geroemde 'totaalvoetbal' op de mat te leggen. Johan Cruijff zit in de tang bij Anton Ondrus. En diezelfde Ondrus maakt na twintig minuten ook nog eens de openingstreffer.
Na een uur krijgt Jaroslav Pollak de rode kaart na een overtreding op Johan Neeskens en Nederland profiteert van het numerieke overwicht. Een voorzet van Ruud Geels wordt door alweer Ondrus ongelukkig tot doelpunt omgezet. Drie minuten na de gelijkmaker slaat de vlam in de pan als Neeskens na een grove overtreding met rood van het veld moet.
Cruijff heeft in de nastoot verbaal nog het één en ander in petto voor scheidsrechter Clive Thomas uit Wales en krijgt geel. En dat betekent weer dat Cruijff de eventuele finale door een schorsing moet missen. Een slagveld ontstaat, waarin de Tsjechoslowaken zich het best staande houden. Nehoda en Vesely scoren in de verlenging. Voor Nederland wordt de misére helemaal compleet als ook Willem van Hanegem nog de rode kaart krijgt.
Tsjechoslowakije gaat door naar de finale waarin West-Duitsland de tegenstander is. De Duitsers kloppen Joegoslavië na verlenging met 4-2 en hebben na Gerd nu met Dieter Müller een spits van formaat. Dieter Müller is goed voor drie goals, die hij maakt na zijn invalbeurt in de tachtigste minuut.
Derde plaats Oranje
Zonder de geschorsten Cruijff, Neeskens en Van Hanegem strijdt Nederland om plaats drie tegen gastland Joegoslavië. De B-keus van Nederland maakt een strijdbare indruk en omdat ook de Joegoslaven het toernooi waardig willen afsluiten, wordt het een amusant potje. Pas in de verlenging tekent Ruud Geels voor de winnende treffer en Oranje heeft zijn eerste overwinning (3-2) én ereplaats op een EK-eindronde binnen.
Maar die prestatie zal in de geschiedenisboeken worden overschaduwd door de 'schandaalwedstrijd' in de halve finale. Voor de finale doet zowel West-Duitsland als Tsjechoslowakije het verzoek tot een wijziging in de regels.
Primeur strafschoppenserie
Na een slopend clubseizoen en twee halve EK-finales die veel van de spelers hebben gevergd, willen de finalisten twee dagen na de eindstrijd geen replay indien het gelijk eindigt. Alsof het zo moest zijn staat het na de reguliere speeltijd en de verlenging 2-2.
En dus beleeft de EK een primeur: de strafschoppenserie. De beslissing valt als Uli Hoeness de vierde Duitse strafschop mist. Dat Antonin Panenka vervolgens een strafschop naar zichzelf laat vernoemen is bekende historie.
