Elke maand 2250 euro zonder te werken: goed idee of niet?

Krijgt iedereen voortaan 2250 euro per maand, zonder daarvoor iets terug te hoeven doen? Om die vraag draait het vandaag in Zwitserland. Daar mogen zo'n vijf miljoen mensen in een referendum zeggen of ze voor of tegen "een onvoorwaardelijk basisloon" zijn voor iedere volwassene. De Zwitsers gaan "nee" zeggen, blijkt uit onderzoek bij stembureaus.

Ouders krijgen er per kind nog eens 560 euro bovenop. Dat de Zwitsers nu kunnen kiezen voor het basisinkomen zonder voorwaarden, is uniek.

Het idee achter het basisinkomen is dat iedereen een bepaald bedrag per maand krijgt om van te leven. Daar is geen tegenprestatie voor nodig. Een soort gratis geld.

Mensen die nu nog een uitkering krijgen, zijn dan minder tijd kwijt met het invullen van formulieren, zeggen voorstanders. Dat levert minder bureaucratische rompslomp op. Ook moet het makkelijker worden om er gedeeltelijk naast te werken of vrijwilligerswerk te doen.

Het invoeren van het basisinkomen betekent dat de Zwitserse overheid geen toeslagen en uitkeringen als de bijstand meer hoeft te betalen. Ook liggen de loonkosten voor werkgevers flink lager, doordat de eerste 2250 euro van het salaris al zijn betaald.

Het is volgens de initiatiefnemers dus niet zomaar geld over de balk smijten. Zij denken dat het basisinkomen zorgt voor een nieuwe en meer doelmatige inrichting van de bestaande, peperdure sociale zekerheid en pensioenstelsel.

De voorstanders noemen ook de opkomst van de automatisering. Robots nemen steeds meer werk over van mensen en het klassieke productiewerk behoort snel tot de verleden tijd, stellen zij. Het basisinkomen zou het beste antwoord zijn op de voortschrijdende technologie, omdat je dan qua inkomsten niet meer afhankelijk bent van een werkgever.

Volgens tegenstanders is het invoeren van een basisinkomen een te zware last voor Zwitserland. In totaal zou de maatregel 187 miljard euro per jaar kosten. De conservatieve regering adviseert daarom vandaag tegen te stemmen.

In de peilingen van vorige week lijkt de regering zijn zin te krijgen: slechts een op de vier Zwitsers is voor invoering van het plan. Dat beeld komt overeen met de onderzoeken bij stembureaus die vandaag zijn gehouden.

Risico's durven nemen

Volgens Ralph Kundig, de voorzitter van de Zwitserse tak van het Basisinkomen Wereldnetwerk, is het niet zo dat mensen ineens massaal thuis gaan zitten niksen. "Het basisinkomen is juist een stimulans om te gaan werken."

Hij denkt dat veel meer mensen ondernemer worden, omdat ze meer risico durven nemen. "Ze hebben niet de angst hun baan te verliezen."

UVAM, een mkb-organisatie uit de regio Wallis, is een van de partijen die oproept vandaag tegen te stemmen. "Geen brood zonder werk", vindt de organisatie.

Het basisinkomen is "een absoluut gevaar, omdat het een perfecte smoes is om niet te hoeven werken".

Kundig zegt dat over sociale hervormingen aanvankelijk wel vaker negatief geoordeeld werd. "Alle voordelen in de maatschappij, zoals je pensioen en het recht van vrouwen om te mogen stemmen, werden in eerste instantie gezien als een ramp voor de economie. Iedereen die tegen sociale vooruitgang is, zegt altijd dat het niet te betalen is. Dat zijn alleen maar praatjes."

De meeste stembureaus waren in de middag niet meer open en de eerste uitslagen kwamen daarna al snel. In Zwitserland is het gebruikelijk dat veel mensen per brief stemmen.