Rechter: ministerie lakte te veel MH17-documenten zwart

Het ministerie van Veiligheid en Justitie moet opnieuw kijken of onleesbaar gemaakte stukken over de MH-17-ramp alsnog openbaar kunnen worden gemaakt. Eén passage moet van de rechter sowieso openbaar worden gemaakt.

Dat heeft de rechtbank Utrecht bepaald in een tussenvonnis in een rechtszaak die NOS Nieuws, RTL Nieuws en de Volkskrant gezamenlijk tegen het kabinet hadden aangespannen.

De nieuwsorganisaties wilden dat de rechter het ministerie zou opdragen meer documenten over de afwikkeling van de MH17-ramp vrij te geven. In tegenstelling tot de redacties krijgt een rechter in een Wob-procedure alle documenten te zien, waardoor hij kan beoordelen of de weigeringsgronden die de minister aanvoert terecht zijn.

Zwart maken

Bij sommige documenten vindt de rechtbank na lezing dat het ministerie voldoende reden had om ze niet te openbaren of om passages zwart te maken. Bij andere documenten is dat niet het geval. Zo zijn er gedeelten geheim gehouden die 'persoonlijke beleidsopvattingen' van ambtenaren zouden bevatten, terwijl het in werkelijkheid om feiten ging. Ook zijn passages onleesbaar gemaakt die elders wel openbaar waren gemaakt, soms zelfs in hetzelfde document.

Daarom vindt de rechtbank dat het ministerie in dit soort gevallen een nieuw besluit moet nemen: of alsnog openbaar maken of opnieuw weigeren, maar dan wel met een betere onderbouwing. Pas daarna neemt de rechter een definitief besluit.

Reconstrueren

De rechtszaak was voor de nieuwsorganisaties een stap in Wob-procedures die de redacties in het najaar van 2014 afzonderlijk van elkaar waren begonnen. In oktober van dat jaar dienden NOS, RTL en de Volkskrant los van elkaar verzoeken in op basis van de Wet openbaarheid van bestuur. Er werd gevraagd om openbaarmaking van de verslagen van de ministeriële en ambtelijke commissies die zich bezighielden met de MH17. De media wilden hiermee het kabinetsbeleid na de ramp kunnen reconstrueren.

In de loop van 2015 werd duidelijk dat het ministerie van Veiligheid en Justitie weigerde veel documenten openbaar te maken. Van documenten die wel werden vrijgegeven, waren hele stukken onleesbaar gemaakt. Ook een bezwaarprocedure bracht daarin geen verandering.

De redacties van NOS, RTL en de Volkskrant stapten daarom gezamenlijk naar de rechter. Daarmee benadrukten ze hoe belangrijk ze deze kwestie vinden voor de journalistiek. Het principe van openbaarmaking van documenten over de MH17-ramp weegt in dit geval zwaarder dan de onderlinge concurrentie.