Vernietiging Turkse steden veel groter dan gedacht
Bij de strijd in het zuidoosten van Turkije zijn delen van stadswijken volledig van de aardbodem verdwenen. In stadsdelen die al maandenlang zijn afgegrendeld van de buitenwereld, wordt niet alleen gevochten, maar is ook veel gesloopt, blijkt uit satellietbeelden die de NOS opvroeg.
Het Turkse leger voert in verschillende steden militaire operaties uit tegen een harde stadsguerrilla door de Koerdische PKK. Daarbij is het historische stadsdeel Sur, in de grootste Koerdische stad Diyarbakir, veel zwaarder beschadigd dan tot nu toe werd gedacht. Delen van de dichtstbevolkte wijk van de stad zijn zelfs compleet verdwenen.
Ook in andere bevolkingscentra in het zuidoosten van het land is de vernietiging immens. "Inwoners kunnen niet eens herkennen waar hun eigen huis was. Zelfs het perceel waarop hun huis stond, kunnen mensen niet aanwijzen", zegt stadsarchitect Halim Üngür, die een kaart van Sur laat zien.
"Kijk, dit deel van de stad is nu een grote open vlakte." Hij wijst met zijn pen een dichtbebouwd stuk op de kaart aan. "Hier zijn ook zware vernietigingen. En ook hier is een groot open gat gecreëerd", gaat hij verder.
Voor de strijd vorig jaar zomer begon, woonden volgens Üngür zo'n 50.000 mensen in Sur. "De meerderheid is gevlucht. 30.000 tot 40.000 mensen zijn weggetrokken", zegt hij.
In een recent rapport van de gemeente Diyarbakir staat dat inmiddels 800 gebouwen zijn afgebroken. "Die zijn compleet verdwenen en er zijn er nog veel meer die kapotgeschoten zijn. Tientallen gebouwen in een historische wijk staan op de werelderfgoedlijst van UNESCO. Ook die zijn zwaar beschadigd."
Wat begon als lokaal verzet door Koerdische jongeren vorig jaar zomer, is uitgedraaid op een allesvernietigende strijd. Üngür: "Een compacte stadswijk is het terrein geworden van tanks en artillerie. Die hebben brede wegen en open vlaktes in de binnenstad geschapen."
Hoge gebouwen verdwenen
Journalist Faruk Balikci bevestigt dat beeld. "Ze zijn met zware trucks en sloopwerktuigen naar binnen gereden, om de beschadigde gebouwen neer te halen", zegt hij. "En ze vervoeren het puin naar buiten het gebied. De trucks rijden af en aan."
Balikci werkt voor het grootste Koerdische tv-station IMC. Een cameraman van IMC klom afgelopen dinsdag nog in een verwoest gebouw aan de rand van Sur om beelden te draaien van de wijk. Er is niks anders op te zien dan verwoesting. "Vanaf dit punt kon je vroeger helemaal niet in de verte kijken", zegt Balikci wijzend op het tv-scherm in de montagestudio. "Hoge gebouwen belemmerden het zicht, die zijn op deze beelden verdwenen."
- Amnesty International
Een oude minaret in Sur, op de achtergrond een vlakte die eerder bebouwd was - Amnesty International
Dit stuk van Sur was volledig bebouwd - Lucas Waagmeester/NOS
Het strijdtoneel is afgeschermd, overal in Sur zijn barricades van de politie
Volgens de twee mannen is het inmiddels 40 jaar durende conflict tussen de PKK en de Turkse staat nooit eerder zo gewelddadig geweest. Balikci: "Als journalist die de jaren 90 heeft meegemaakt, kan ik zeggen dat we dit niet eerder hebben gezien. De staat heeft nooit zo openlijk de stad met tanks en artillerie gegeseld."
Checkpoints en barricades
De strijd in het zuidoosten is sinds vorig jaar juni opgelaaid. Toen weigerde president Erdogan vredesbesprekingen voort te zetten en verschansten Koerdische jongeren zich in de stadswijken. Ze riepen 'onafhankelijke wijken' uit en bouwden loopgraven en stellingen. De wijken werden afgegrendeld door het leger en er begonnen operaties om ze 'schoon te vegen'.
Er is sindsdien een chronisch gebrek aan informatie. De enige die nog willen berichten, zijn Koerdische media. Maar zij worden door de staat gezien als propagandakanalen van de PKK. Tv-stations als IMC zijn van de kabel en satelliet gehaald; Koerdische nieuwswebsites worden in Turkije geblokkeerd.
Buitenlandse media die zelf gaan kijken, lopen vast bij de checkpoints en barricades van de politie. Al sinds december 2015 is het nagenoeg onmogelijk het strijdtoneel met een camera te bereiken. Satellietbeelden zijn de enige middelen om aan informatie te komen over het strijdverloop.
Wederopbouw
De Turkse regering houdt zich op de vlakte over de grootschalige vernietiging en benadrukt dat er een wederopbouw zal komen. "We zullen Sur herbouwen", zei de inmiddels afgetreden premier Davutoglu eerder dit jaar.
Het stadsdeel zal volgens de oud-premier een toeristische attractie worden "net als Toledo", waarmee hij verwees naar de stad in Spanje die ook Werelderfgoed is, en na de Spaanse Burgeroorlog werd herbouwd.
Stadsarchitect Üngür ziet niet zozeer een mooie toekomst, maar eerder een afgebroken verleden. "De tanks trekken brede wegen en maken open vlaktes in de stad. Wat ze daarmee vernietigen, wiens leven ze vernietigen, wat dit doet met de sociale structuur, het kan ze allemaal niks schelen.”