DNB: bedrijven kunnen hogere lonen betalen

Een hoger loon en dus meer koopkracht had gekund. Het bedrijfsleven had in de voorbije jaren met een gerust hart de werknemers een hoger loon kunnen uitbetalen. En de vakbonden hadden er meer uit kunnen slepen voor hun leden, blijkt uit nieuwe, alternatieve berekeningen van De Nederlandsche Bank (DNB).

De zogeheten arbeidsinkomensquote, het aandeel van wat werknemers en ondernemers met elkaar verdienen en als loon krijgen uitgekeerd, blijkt lager te liggen dan tot nu toe werd aangenomen. Vooral de groei van het aantal zzp'ers en hun arbeidsinkomen zorgen voor een opwaartse vertekening, die sinds de financiële crisis alleen maar sterker is geworden. De beloning van zelfstandigen blijkt namelijk lastig vast te stellen en is de voorbije 20 jaar waarschijnlijk overschat, denkt DNB.

Gevolg

Het gevolg is dat het arbeidsinkomensquote voor het hele bedrijfsleven bijgesteld moet worden. Wat bedrijven verdienen met wat ze doen en maken, de toegevoegde waarde, wordt uitgekeerd als loon, winst en/of rente. De voorbije decennia ligt het percentage doorgaans tussen de 80 en 90 procent. Vorig jaar lag volgens de oude berekeningen het percentage loon op 78 procent, maar DNB denkt dat het eigenlijk op 73,5 procent ligt.

De crisis drukte de lonen net als de veranderende economie en de opkomst van zelfstandigen. In plaats van meer loon is het geld naar de winst van het bedrijf gegaan. Voor meer rente is het zeker niet gebruikt, want de rente staat extreem laag. Conclusie: het herstel van de economie is vooral ten goede gekomen aan de bedrijfswinsten en niet zozeer aan de werknemers in de vorm van een hoger loon.

Medicijn met bijwerkingen

Zitten bedrijven te veel op hun geld? En hebben de vakbonden geld laten liggen? Doorgaans zeggen werkgevers dat loonstijgingen niet goed zijn in tijden van crisis en bij economisch herstel. Bedrijven kunnen het zich óf niet veroorloven óf het is slecht voor de concurrentiepositie en de winstgevendheid van een bedrijf.

Critici vinden dat werkgevers de loonkosten te pas en te onpas gebruiken. In tijden van crisis wordt er vaak zwaar ingezet op het verminderen van de loonkosten. Loonmatiging, loon inleveren, de nullijn, afzien van indexatie, ontslagen, minder personeel en dergelijke. Het heeft weliswaar gewerkt, maar volgens Rabobank-econoom Wim Boonstra is het een medicijn met bijwerkingen en werkt het eerder remmend op de economie.

Pleidooi

Meer economen pleiten daarom voor hogere lonen. Eind januari hield bankpresident Klaas Knot een pleidooi voor meer loonstijging, iets wat CPB-directeur Coen Teulings jaren geleden ook al deed. Lonen zijn meer dan een kostenpost voor bedrijven; ze zijn de motor achter de koopkracht en vormen een pijler onder de economische groei.

Loonstijgingen zorgen bovendien voor een snellere schifting tussen potentieel gezonde bedrijven en bedrijven die eigenlijk ziek en zwak zijn en alleen met veel kunst- en vliegwerk overeind blijven.

FNV

De FNV ziet in de studie van DNB een oproep aan werkgevers en opdrachtgevers om de koopkracht van werknemers op te krikken. "De crisis is al lang voorbij", zegt vice-voorzitter Gijs van Dijk. "Nu is het tijd voor koopkracht en echte banen voor de mensen die het werk doen."

Vooral de onderbetaling van zzp'ers moet stoppen en vakmensen moeten eerlijke lonen en tarieven krijgen, vindt de FNV. Dat geldt zowel voor bedrijfsleven als voor de verschillende overheden. "Te veel mensen werken keihard en krijgen daar alleen maar onzekere contracten en te lage lonen of tarieven voor, waardoor zij nauwelijks kunnen rondkomen."

Meer loon mogelijk

De Algemene Werkgevers Vereniging Nederland (AWVN), die de cao-onderhandelingen voor de werkgevers coördineert, zegt in een reactie dat er best ruimte is voor meer loon. Maar dan moeten werknemers ook bereid zijn om afspraken te maken om de productiviteit te verhogen, zoals flexibelere werktijden.

De AWVN bemoeit zich niet met de tarieven voor zzp'ers. "Wij mogen dat ook niet," zegt een woordvoerder. "Wij hebben geprobeerd om in cao's afspraken te maken over minimumtarieven maar dat bleek in strijd met de wet op vrije prijsvorming."