Stil leven: sterke ontmoeting tussen Armando en Vanfleteren

• Jeroen Wielaert

  Verslaggever

Dit weekend gaat in het Museum Oud Amelisweerd (MOA) bij Utrecht de expositie Stil Leven open. Het is een bijzondere ontmoeting tussen twee markante makers: schilder Armando (1929) en fotograaf Stephan Vanfleteren (1969).

Het MOA wilde oorspronkelijk een expositie maken met Vanfleterens foto’s over de Atlantikwall, de betonnen Duitse kustverdedigingslinie uit de Tweede Wereldoorlog. Maar toen Vanfleteren bij een bezoek aan het museum de werken van Armando, de oude vertrekken en de bosrijke omgeving zag, kwam de Vlaming zelf op een ander idee. Dat was het begin van een driehoeksverhouding.

Vanfleteren: “Ik was betoverd door deze wonderlijke plaats en ik dacht dat het te makkelijk was om bestaand werk hier te hangen. Ik heb de handschoen van Armando en dit prettige museum opgenomen om ermee in dialoog te gaan. Het is te mooi. Ik zou mezelf luiheid hebben verweten als ik dit niet had gedaan."

"Als je kijkt naar dit wonderlijk stukje natuurgebied, dat verstopt ligt in de schaduw van de grote stad Utrecht en waar je de universiteit al op sommige plaatsen boven de bomen ziet uittorenen, als je denkt aan de files eromheen, dan heb je hier dit stukje landgoed waar de natuur precies helemaal afgesloten is", legt hij uit. "Als je over dat bruggetje over de Kromme Rijn gaat, kom je in een andere wereld terecht. Een idyllische wereld waar de zwaan voorbij vliegt en waar je de specht hoort kloppen in een dode boom, waar je echt helemaal de natuur voelt. Het is toch schoon dat dat zo dicht tegen een stad ligt.”

Met die bezieling heeft Vanfleteren de natuur vastgelegd in verschillende gedaanten. Beneden in het museum valt de naakte nimf meteen op, midden in het bos, boven het water.

Erotiek

“De naaktthematiek en erotiek is heel bijzonder, omdat er een link ligt met het gebouw", vertel Vanfleteren. "Lodewijk Napoleon, de broer van keizer Napoleon, woonde met zijn maîtresse in dit huis toen hij korte tijd over Nederland regeerde. Ik vond het mooi om in haar slaapkamers naaktfoto’s te hangen.”

In de kamer met het fantastische 250 jaar oude Chinese behang ligt een foto op de vloer met kringen in het water, veroorzaakt door een eikel.

“Dat was een wonderlijk moment. Een herfstdag met een stevige wind. Ik liep rond, was op zoek om te zien wat ik zou fotograferen. Op gegeven moment vielen de eikels als een bommentapijt naar beneden, iedere seconde viel er wel een. Het was mooi om te zien hoe ze in het water vielen en die kringen maakten. Toen heb ik twee uur non-stop als een sportfotograaf vallende eikels gefotografeerd, totdat ik dacht: ‘nu heb ik hem'."

"Een mooie, banale foto, maar ik vind dat hij sterk wordt, omdat hij in de ruimte in dialoog gaat met dat oude Chinese behangsel met de prachtige thematiek van een zoektocht naar de dichter die zelfmoord pleegde uit protest tegen de keizer. Heel mooi die mensen in die bootjes die op zoek gaan naar dat lijk. Als je die foto daarin plaatst, horizontaal op de grond, word je door die ringen ook meegesleept. Heel spannend om te doen.”

Vanfleteren en Armando treffen elkaar in het gehele museum sterk: in groene doeken vol serene rust en een lichtend beeld van kroos en droge, gevallen herfstbladeren.

“Het was vreemd om te kijken en later pas te beseffen hoe dicht sommige foto's bij het werk van Armando zitten. Gaandeweg voelde ik meer en meer dat ik een soort zielsverwant van Armando werd. Ik heb natuurlijk niet zijn leeftijd en ken de tragiek niet die hij in de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt. Maar ergens voel je dezelfde geest en ziel in je lichaam. De dood zit vaak in het werk van Armando. De dood zit ook al heel lang in mijn werk. Ik ben de dood tegengekomen in mijn omgeving en omdat ik als fotograaf in verre landen ben geweest. Het is iets wat me enorm fascineert.”

Vanfleteren noemt Armando een stronk, een sterke overlevende. “Een indrukwekkende man. Hij is 87, heeft gezondheidsakkefietjes. Ik vind hem nog altijd een beer. Als ik man tot man met hem zou moeten vechten zou ik niet zeker van mezelf zijn. Het is de enige man van tachtig waar ik liever niet mee zou willen vechten. Dat straalt hij uit. Die kracht, die wil, die energie dat het moet.”