Russische en Oekraïense media gespitst op Nederlands referendum

Niet alleen in de Nederlandse media is er aandacht voor het Oekraïne-referendum van 6 april, ook in Russische en Oekraïense media komt het referendum ter sprake. Het duurt nog ruim een maand voordat het referendum wordt gehouden, maar wie in Rusland en Oekraïne de media volgt, komt het referendum ook tegen.

Zo stuurde de Russische televisie een verslaggever naar de Amsterdamse Kalverstraat om flyeraars van het nee-kamp te filmen. De belangstelling vanuit Rusland merkte ook Ruben Marsman, die vorige week subsidie kreeg om wc-papier te bedrukken met argumenten tegen het referendum. "Dat stond tot en met Rusland in de kranten", zegt hij.

Op de Oekraïense tv is het referendum vooral een onderwerp in talkshows; in tegenstelling tot de Russische televisie worden er nauwelijks verslaggevers naar Nederland gestuurd. Ook lijkt de toon wat evenwichtiger dan op de Russische televisie.

Vooral tegenstanders

Het valt op dat de Russische journaals tegenstanders van het associatieverdrag met Oekraïne veel vaker aan het woord laten dan voorstanders. Buitenlandredacteur Aleid Steenman van de NOS turfde in vijf reportages van twee grote Russische tv-stations, Rossiya 1 en NTV, zestien tegenstanders die aan het woord kwamen, en maar drie voorstanders.

"Er komen vrijwel alleen tegenstanders aan het woord", zegt Steenman. "Ook Jan Roos, die zegt een neutrale opkomstcampagne te willen voeren, wordt opgevoerd als tegenstander."

Ook als de Russische verslaggevers op straat passanten bevragen, gaat het louter om tegenstanders. Alle opgevoerde voorstanders zijn politici: de Oekraïense president Porosjenko, premier Rutte en onafhankelijk Kamerlid Norbert Klein, die overigens de naamtitel krijgt 'leider liberale partij Nederland'.

De Russen laten Nederlanders aan het woord over hun angst als het referendum uitdraait op een 'ja'. Zo zouden boeren vrezen de concurrentie met Oekraïne niet te kunnen aangaan. Een verslaggever van de Russische televisie beweert dat 'honderden boeren' failliet zullen gaan als het verdrag doorgaat. Branche-organisatie LTO noemt dat tegen de NOS "flink overdreven".

Max Bader is niet verbaasd over de aandacht die het referendum krijgt in de Russische en Oekraïense media. Als Rusland- en Oost-Europadeskundige is hij verbonden aan de Universiteit Leiden.

Over de verschillen tussen de aard van de berichtgeving in beide landen zegt Bader: "De Oekraïense berichtgeving is wat saai en informatief. Je kunt daarvan moeilijk zeggen dat ze de boel verdraaien. Dat is heel anders voor de Russische items. In overeenstemming met wat je een beetje zou verwachten zit daar veel gespin bij."

"Rusland vindt dit referendum leuk. Het dwarsboomt Oekraïne in de wens om meer Europese integratie. Het gaat Rusland niet zozeer om het referendum zelf, het is meer een aanleiding om Oekraïne even flink zwart te maken."

'Propaganda'

Bader haalt nog een andere hoofdboodschap uit de items in de Russische media. "Ze gebruiken dit referendum om te vertellen dat de Europese bevolking ongelukkig is. Het referendum zou een aanwijzing zijn hoe slecht het gaat in Europa. Dat is onderdeel van een veel breder verhaal waar je door de Russische media mee wordt doodgegooid: het moge niet goed gaan in Rusland, maar in Europa gaat het nog veel slechter."

Ook zegt Bader dat de Russische media uithalen naar de Nederlandse media. Zo wordt in een van de reportages gesteld dat er in Nederlandse media sprake is van massale propaganda om Nederland voor het verdrag te laten stemmen.

Oekraïense media

Oekraïense media berichten genuanceerd over het referendum, zegt freelance-journaliste en slaviste Eva Cukier. Voor haar werkzaamheden bezoekt ze Oekraïne veelvuldig.

"De grote tv-zenders in Oekraïne zijn in handen van oligarchen, maar er is relatief veel redactionele vrijheid." Dat neemt volgens haar niet weg dat er ook in de Oekraïense media uitschieters zijn. "Daar zijn natuurlijk ook krantjes en programma's die beschuldigd worden van propaganda en nationalisme."

De Oekraïense berichtgeving over het referendum ontstaat volgens Cukier vooral uit nieuwsgierigheid. "Oekraïners zijn heel nieuwsgierig naar het hoe en waarom van dit referendum. Ze snappen het niet en denken dat Nederlandse tegenstanders hun motivatie baseren op Russische propaganda."