Hoe het nieuwjaarslopen verdween

Tot het begin van de twintigste eeuw was het druk aan de deur op Nieuwjaarsdag. 1 januari was een dag van nieuwjaarslopen: familie, vrienden, zakenrelaties, armen en jongeren gingen langs de deur om elkaar het beste te wensen en, in het geval van de laatste twee, giften in ontvangst te nemen.

Eveline Doelman schrijft over het verdwenen gebruik in haar nieuwe boek 'Gelukkig Nieuwjaar' over nieuwjaarstradities.

"Tot 1900 was het een ongeschreven wet dat knechts en meiden op die dag bij hun baas thuis langsgingen om nieuwjaar te wensen. In ruil daarvoor kregen ze een fooi en een traktatie."

Onfatsoenlijk

Ook plaatselijke jongeren verschenen aan de deur. De kleintjes zongen of zeiden een rijmpje op in ruil voor een cent of een snoepje, wat oudere jeugd stond erop een borrel te krijgen. Armen kwamen langs om een extraatje te krijgen voor in de koude wintermaanden.

Volgens Doelman zijn er meerdere oorzaken dat de traditie in ongebruik raakte. Het stadsbestuur wilde af van de overlast. Fatsoenlijke burgers keken neer op feesten in het openbaar en vonden dat ze de armen beter konden steunen via organisaties.

Bovendien veranderden de opvattingen over privacy en wilde niet iedereen meer jan en alleman aan de deur ontvangen.

Postbode

Met de opkomst van de prentbriefkaart gingen mensen elkaar steeds vaker via de post gelukkig Nieuwjaar wensen. "De postbode was op Nieuwjaarsdag een gezien man. Hij kreeg op veel adressen een borrel."

Langzaam verschoof dat versturen van kaartjes van 1 januari naar Kerstmis. Ook de fooi voor de bedienden verhuisde naar Kerstmis, waar het veranderde in het kerstpakket.

Receptie

Toch blijft er natuurlijk nog wel iets over van het nieuwjaarslopen: de nieuwjaarsreceptie. Overigens vindt die altijd wat later in de maand plaats, nu 1 januari een dag voor familie is geworden.

Ook wordt hij niet meer gehouden bij de burgemeester of directeur thuis, dat zou de ondergeschiktheid van de bezoeker impliceren. "De uitwisseling van vindt nu plaats op het werk of het gemeentehuis. Voor de nieuwe wensrituelen moet iedereen zijn huis uit."