'Iedereen dacht: zo'n raket is veilig, daar kan niks mee fout gaan'

Met een kranslegging in Florida herdenkt NASA vandaag haar gevallen astronauten, met speciale aandacht voor de zeven omgekomen bemanningsleden van spaceshuttle Challenger. Vandaag is het precies dertig jaar geleden dat de shuttle explodeerde, 72 seconden na de start.

Het was voor het eerst dat Amerikaanse astronauten het leven lieten tijdens een vlucht. Het ongeluk kwam ook op een moment dat de shuttlevluchten al min of meer routine waren. De gebeurtenissen maakten daardoor des te meer indruk.

Extra tragisch was dat na 24 shuttlemissies voor het eerst een gewone burger aan boord was. De 37-jarige lerares Christa McAuliffe was uit 11.000 docenten gekozen om twee lessen vanuit de ruimte te geven. In korte tijd was ze uitgegroeid tot een bekend gezicht in de media.

Ook in Nederland was de schok groot, omdat ruimtevaarder Wubbo Ockels enkele maanden eerder met diezelfde Challenger als eerste Nederlander in de ruimte was geweest. "Toen Ockels omhoog ging, was iedereen nog onbezorgd", zegt ruimtevaartkenner en Space-Expo-woordvoerder Hans van der Lande. "Iedereen dacht, zo'n raket is veilig, daar kan niks mee fout gaan."

Maar 72 seconden na de start, in de ochtend van 28 januari 1986, ging het mis. De Challenger en de grote externe tank spatten toen in een gigantische vuurbal uiteen. Vanaf de grond zagen de ouders van McAuliffe en haar schoolklas hoe de brokstukken van 16 kilometer hoogte in zee vielen. De twee booster-raketten vlogen nog een stukje door, tot ze op afstand werden vernietigd.

Een onderzoekscommissie concludeerde dat slecht functionerende afsluitringen bij een van die boosters in combinatie met de kou tijdens de lancering de oorzaak waren van de ramp. Van der Lande: "Dan blijkt dat het toch allemaal mensenwerk is."

Van der Lande ontmoette de moeder van Christa McAuliffe in 2009. "Ze besefte op het moment van de ontploffing niet wat er gebeurde. Niemand had door wat er aan de hand was. Zelfs de vluchtleiding niet, die was nog bezig getallen op te lezen terwijl de shuttle al was geëxplodeerd."

Na de ramp werd ruimtevaarteducatie het levenswerk van de moeder van McAuliffe. "Ze vertelt jongeren dat ze vrij moeten denken, out of the box, en dat ze dan grote dingen kunnen bereiken, net als haar dochter die uit duizenden werd geselecteerd voor de vlucht."

Tijdens de herdenking vandaag worden volgens NASA-traditie ook andere omgekomen astronauten herdacht: de bemanning van Apollo 1, die in 1967 omkwam bij een brand in de capsule op het lanceerplatform, en die van spaceshuttle Columbia, die in 2003 verongelukte bij de terugkeer in de atmosfeer.

De kranslegging om 16.00 uur Nederlandse tijd is rechtstreeks te volgen via NASA TV.