Nederlands is saai. Hoe kan het beter?

Leerlingen op middelbare scholen vinden het vak Nederlands saai, vaag en betekenisloos. Het moet dus beter. Maar hoe?

Martijn Koek was in 2014 Nederlands docent van het jaar en geeft les op het Keizer Karel College in Amstelveen. De eerste opdracht die hij altijd aan brugklassers geeft, is om een stukje te schrijven over hoe de wereld er uit zou zien zonder taal. "Er zijn er dan een of twee leerlingen die het aandurven om een leeg blaadje in te leveren, maar je ziet dat het tot denken aanzet."

Volgens Koek leidt het ertoe dat de kinderen inzien hoe belangrijk taal is. "Je kunt ze leren om zichzelf beter te laten begrijpen en uitdrukken. Het draagt bij aan je eigen geluk als je je taal beheerst en beseft waardoor dingen op een bepaalde manier overkomen."

Maar om zover te komen, moet het vak dus wel gaan leven bij een leerling. Koek probeert zijn lessen zo min mogelijk abstract te houden. Je kunt leerlingen leren hoe ze moeten ontleden, maar de uitdaging is juist dat ze zien waarom ze dat doen en wat het nut ervan is, aldus Koek.

"Dat je de zinsvolgorde kunt veranderen en tóch een goede zin kunt maken. Het gaat om bewustwording, ook bij schrijven. Snap je wel wat je hebt opgeschreven? Sla je niet denkstappen over?

Theo Witte van de Rijksuniversiteit Groningen is een van de initiatiefnemers van het manifest. Hij vindt dat het vak Nederlands te ver van de werkelijkheid staat en leerlingen te weinig uitdaagt. Er zit geen creativiteit in het vak, zegt hij.

Witte vindt dat docenten het te zwaar hebben. De onderzoeker stelt dat leraren elke week honderden leerlingen voorbij zien komen. En dat heeft gevolgen: "Als je die leerlingen een schrijfopdracht geeft, ben je een week bezig om die schrijfopdrachten na te kijken. Dan doe je het maar niet."

Analfabeten

De politiek moet iets doen, vindt Witte. In zijn ogen weegt de toetsing van de leesvaardigheid van leerlingen verhoudingsgewijs veel zwaarder mee bij examens dan de schrijfvaardigheid. "Terwijl het maatschappelijk belang van goede schrijfvaardigheid door iedereen wordt gezien. Sommige leerlingen kunnen in het hoger onderwijs niet eens een fatsoenlijk verslag schrijven. En op het vmbo heb je relatief veel leerlingen die als functioneel analfabeet de school verlaten."

Hij noemt het literatuuronderwijs een van de krenten uit de pap, maar baalt dat dat in zijn ogen steeds meer in de verdrukking komt. "Het kilometers maken in de taal is voor heel veel leerlingen belangrijk in hun taalontwikkeling en persoonlijke ontwikkeling."

Daar is Nederlands-docent Koek het mee eens. Leerlingen moeten meer tot nadenken worden aangezet, nadat ze een boek hebben gelezen. "Vroeger kreeg je een mondelinge toets en mocht je de recensies een beetje napraten. Nu willen we weten wat een boek betekent voor de leerling en hoe iemand tot die betekenis komt."