Wie lekte uit de Commissie Stiekem?

De onderzoekscommissie die bekeek wie informatie heeft gelekt uit de zogenoemde Commissie Stiekem, brengt vandaag verslag uit aan de Tweede Kamer. De grote vraag is wie er heeft gelekt.

De presentatie wordt vanaf 11.30 uur live uitgezonden op NPO Politiek.

Hoe zat het ook alweer?

Minister Plasterk meldde in oktober 2013 in verschillende media dat de Amerikaanse inlichtingendienst NSA 1,8 miljoen Nederlandse telefoongegevens had afgetapt. Dat was buiten de AIVD en MIVD om gegaan, zei hij. De minister van Binnenlandse Zaken hield ook in een debat met de Tweede Kamer vol: de gegevens zijn niet afkomstig van de Nederlandse inlichtingendiensten.

Maar dat bleek een paar weken later wel degelijk het geval te zijn. De AIVD en de MIVD concludeerden zelf dat de 1,8 miljoen gegevens afkomstig waren van de NSO (Nationale Signal Intelligence Organisatie), die onder meer een afluisterstation in het Friese Burum heeft. De NSO tapte de gegevens af ten behoeve van de Nederlandse inlichtingendiensten.

Plasterk had het dus mis, maar maakte dat niet onmiddellijk openbaar. Wel was er op 12 december 2013 een bijeenkomst van de Commissie Stiekem. Daar is kennelijk iets over de kwestie gezegd, maar niet op zo'n manier dat alle aanwezige fractievoorzitters het idee hadden dat ze waren bijgepraat over de gang van zaken.

Twee maanden later, in februari 2014, stuurden Plasterk (en zijn collega Hennis van Defensie) een korte brief naar de Kamer. Daarin stond dat niet de VS, maar Nederland zelf de 1,8 miljoen gegevens had afgeluisterd.

Er volgde een debat in de Tweede Kamer. D66-leider Pechtold diende een motie van wantrouwen tegen Plasterk in. Die kreeg veel steun uit de oppositie, maar haalde geen meerderheid.

Er ontstond een conflict in de Commissie Stiekem. PvdA-leider Samsom zou woedend zijn geweest over de motie van wantrouwen tegen PvdA-minister Plasterk. Want hoezo was de Kamer niet geïnformeerd? Dat zou impliceren dat de Kamer ook niet vertrouwelijk was bijgepraat, in de Commissie Stiekem. En of dat wel of niet zo is, moet dus geheim blijven.

Op 18 februari 2014 schreef NRC Handelsblad wat er in twee bijeenkomsten van de Commissie Stiekem was besproken over de kwestie. Die informatie kon alleen maar afkomstig zijn van mensen die erbij waren. Dit bracht VVD-fractieleider Zijlstra ertoe op 13 maart 2014 aangifte te doen van lekken naar de media.

Een jaar later kwam het Openbaar Ministerie tot de conclusie dat er mogelijk sprake was van "een ambtsmisdrijf", want dat is het lekken uit de Commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten namelijk. Het OM mag dit niet verder onderzoeken en droeg de zaak over aan de Tweede Kamer.

Wat gebeurt er nu?

Op 18 november 2015 ging de Tweede Kamercommissie-Schouten aan de slag. In de commissie zitten alleen 'gewone' Kamerleden, geen fractievoorzitters. Het zijn naast voorzittter Schouten (ChristenUnie): Bergkamp (D66), Van Nispen (SP), De Roon (PVV), Harbers (VVD), Van Toorenburg (CDA) en Recourt (PvdA).

Zij brengen vandaag advies uit aan de Tweede Kamer. Die besluit vervolgens om de zaak eventueel aan te brengen bij de procureur-generaal, die tot vervolging overgaat. De Hoge Raad zelf spreekt zo nodig een veroordeling uit.