Jarig Wikipedia viert feest, maar er zijn ook zorgen
Voor veel mensen is het één van de belangrijkste informatiebronnen en qua bekendheid kan het zich meten met Facebook en Google, al verschillen ze inhoudelijk van elkaar als dag en nacht: online-encyclopedie Wikipedia bestaat vandaag 15 jaar. Reden voor een feestje, maar er zijn ook zorgen. Want het aantal redacteuren neemt al jaren af.
Sinds 15 januari 2001, toen Wikipedia online ging, zijn er meer dan vijf miljoen Engelstalige artikelen geschreven. Deze artikelen worden meer dan zeven miljard keer per maand bekeken. Wikipedia staat, in het lijstje van Alexa, op plaats zeven in het rijtje van meest populaire sites ter wereld.
Nederland blijkt daarnaast een redelijk grote rol te spelen op Wikipedia. Op Engels, Zweeds en Duits na, zijn de meeste artikelen geschreven in het Nederlands. De statistieken laten zien dat Wikipedia een grote impact heeft gehad.
Die impact bevestigt Emiel Rijshouwer. Hij is socioloog aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. "Wikipedia is een heel belangrijke informatiebron geworden", zegt hij. "Het is zo automatisch geworden dat we via Wikipedia informatie vergaren. Je kunt er moeilijk omheen. Zodra je iets googelt, staat de website steevast bovenaan."
De dienst is ouder dan Facebook en Twitter, maar net iets jonger dan Google, en hoort zeker in het rijtje van internetgiganten thuis. Toch verschillen de platformen gigantisch van elkaar. Wikipedia is qua omvang veel kleiner, heeft geen winstoogmerk en hanteert een totaal andere organisatiestructuur. Die is ook nodig om Wikipedia op de huidige manier draaiende te houden. Het platform is afhankelijk van vrijwilligers, die uit liefde informatie toevoegen of verbeteren.
"Wikipedia is het symbool geworden van de kracht van de massa", vult Jeroen de Jong aan. Hij is professor aan de Universiteit Utrecht en doceert onder meer economie. "Het platform heeft de encyclopedie gedemocratiseerd, doordat iedereen er aan kan bijdragen. Het is het grootste open source-project dat ik ken."
Wie Wikipedia regelmatig bezoekt, herinnert zich ongetwijfeld de banners bovenaan de pagina's waarin om geld wordt gevraagd. Zulke oproepen kunnen de indruk wekken dat Wikipedia constant verlegen zit om geld.
Maar dat is niet zo. De organisatie staat er financieel goed voor. Het afgelopen jaar had de Wikimedia Foundation, de stichting achter onder meer Wikipedia, een omzet van ongeveer 75 miljoen dollar, geld dat vooral afkomstig is van giften. 52 miljoen dollar werd daarvan uitgegeven. De helft daarvan, 26 miljoen dollar, gaat op aan salarissen. De organisatie heeft zo'n 280 mensen in dienst.
Een van de dingen waar de stichting flink in investeert, is de achterkant van het platform. Zo worden er steeds meer robotjes ingezet, die 'bots' worden genoemd. Zij werken als een soort conciërge om Wikipedia schoon te houden van bijvoorbeeld scheldwoorden en vandalisme, waarbij bijvoorbeeld grote stukken tekst opeens verdwijnen. Dergelijke bots kunnen deze fouten snel weer herstellen.
In Nederland zijn er zo'n 200 mensen zeer actief op Wikipedia. Zij maken in hun vrije tijd nieuwe pagina's aan, corrigeren de bestaande en vullen ze waar nodig aan. Daarnaast is er een grotere groep van 1200 mensen die iets minder actief is, maar ook een bijdrage levert.
"Het is voor deze mensen echt een grote hobby", vertelt Sandra Rientjes. Zij is directeur van Wikimedia Nederland, de organisatie die in Nederland vrijwilligers ondersteunt. Maar wie werken er nou aan mee? "Verschillende soorten mensen. Denk aan historici, maar bijvoorbeeld ook docenten. Het zijn allemaal mensen die heel goed op de feiten letten. Dat merk je soms in gesprekken, dan lijkt het alsof ze alles willen checken wat je zegt."
Dick Bos is zo'n vrijwilliger. Hij werkt sinds 2004 mee aan Wikipedia. "Ik kom uit het onderwijs en vind het leuk om mensen iets te leren." Bos werkt niet alleen mee aan Wikipedia, maar ook bijvoorbeeld aan Wikimedia Commons, de beeldbank van de site. "Het is zonde als beeldmateriaal ligt te verstoffen."
Moderniseren
Eén van de grootste uitdagingen is om Wikipedia te blijven moderniseren. De vormgeving van de site is vrijwel dezelfde als die uit het begin. Foto’s en video’s hebben bijvoorbeeld nog altijd een ondersteunende functie en staan nooit paginabreed. Of deze lay-out gaat veranderen, is onzeker. "Daar hebben mensen in de Wikipedia-gemeenschap het niet zo over", zegt Rientjes. "Wel proberen we meer met video te doen."
Een nog groter probleem is het aantal vrijwilligers en de diversiteit. Sinds 2007 neemt het aantal actieve redacteuren af. Dat is overigens niet terug te zien in het aantal artikelen, want dat neemt nog altijd toe. Maar het is wel een gevaar dat Wikipedia zelf ook al jaren erkent.
Wikipedia doet er wel veel aan om nieuwe mensen te werven. "We zijn bijvoorbeeld actief op universiteiten", vertelt Bos. "We zien graag dat studenten hun papers ook op Wikipedia plaatsen, waardoor we hopen dat ze uiteindelijk de smaak te pakken krijgen en voor het platform blijven schrijven." Daarnaast doet Wikipedia zijn best om meer vrouwen naar het platform te krijgen. "Het is nu best wel een mannenbolwerk", zegt Rientjes.
Topje van de ijsberg
Eén van de mensen die zich vrij recent aansloot, maar wel heel actief is, is Michelle van Lanschot. Zij werkt sinds 2012 mee. Maar er zit wel een verschil tussen wat Bos en Van Lanschot doen. Zij is veel meer betrokken bij projecten op de achtergrond. "Wikipedia is tegenwoordig zoveel meer dan alleen de encyclopedie. We hebben bijvoorbeeld ook Wikisource, waar we originele bronnen een plekje geven. En natuurlijk de beeldbank, waar we werk van fotografen opslaan."
Gevraagd naar wat haar het meeste opvalt, zegt Van Lanschot: "Dat ik altijd bijleer. Ik kan eindeloos dolen op Wikipedia en nog altijd op nieuwe dingen stuiten. Ik heb altijd gevoel dat ik nog maar het topje van de ijsberg heb gevonden, dat er zoveel meer verhalen te lezen zijn."
Vrijwilligers als Bos en Van Lanschot zijn nodig voor het voortbestaan van Wikipedia. "Wat je ziet is dat mensen uit de beginjaren vaak langere tijd meedraaien. Deze groep heeft relatief veel invloed", zegt Rijshouwer. "Mensen die er later bijkwamen, lijken eerder geneigd om weer te stoppen."
De socioloog relativeert ook: "Dit is misschien gewoon hoe het gaat bij een organisatie als Wikipedia. Die groeit in de beginperiode snel, daarna is de hype voorbij en stabiliseert het."
