NIOD buigt zich weer over Srebrenica

• Kees van Dam

  Verslaggever

Het NIOD, het instituut voor oorlogs-, holocaust- en genocidestudies, buigt zich opnieuw over de kwestie Srebrenica, ruim twintig jaar na de val van de VN-enclave in Bosnië. In 2002 verscheen het NIOD-rapport over Srebrenica dat leidde tot de val van het tweede kabinet-Kok.

Het NIOD gaat in opdracht van minister Hennis-Plasschaert van Defensie een verkennend onderzoek uitvoeren. Het zal inventariseren welke literatuur en bronnen beschikbaar zijn gekomen sinds de publicatie van het rapport uit 2002. Ook zal het NIOD onderzoeken welke nieuwe bronnen nog beschikbaar kunnen worden gemaakt. Na die verkenning zal het NIOD een voorstel voor eventueel verder onderzoek doen.

Zo'n onderzoek zou kunnen leiden tot een nieuwe kijk op de gebeurtenissen die uitmondden in de moord op 8000 moslimmannen door troepen van de Bosnisch-Servische generaal Mladic. De Nederlandse VN-eenheid Dutchbat, onder commando van overste Thom Karremans, kon de genocide in Oost-Bosnië niet voorkomen.

Argos

Directe aanleiding voor het nieuwe onderzoek is een uitzending van het VPRO-programma Argos van 29 juni. Daarin wordt gesteld dat de Amerikanen, Britten en Fransen - de belangrijkste bondgenoten van Nederland - in het geheim overeen waren gekomen de troepen van Mladic voorlopig niet meer te bombarderen. Dat was vanwege de gijzeling van VN-personeel door de Bosnische Serviërs, maar ook omdat de grootmachten af wilden van de drie VN-enclaves (Srebrenica, Zepa en Gorazde) in Bosnië. Die zouden een oplossing van het conflict blokkeren.

In de documentaire zaten aanwijzingen dat de Amerikanen aan Mladic lieten doorschemeren dat de NAVO-luchtmacht niet in actie zou komen, zelfs niet als Mladic Srebrenica zou aanvallen. Nederland wist van niets.

Dat is uiterst pijnlijke wetenschap, ook twintig jaar later. Want Nederland was in Srebrenica om de moslimbevolking daar te beschermen, met een lichtbewapende eenheid. De afspraak was dat Dutchbat luchtsteun zou krijgen bij een aanval van Mladic; een afspraak die niets waard bleek.

Minister Hennis-Plasschaert schrijft aan de Tweede Kamer dat bij Frankrijk, Groot-Brittannië en de VS navraag wordt gedaan en dat het overleg met deze bondgenoten nog bezig is.

Harde conclusies

Het eerste onderzoek van het NIOD (toen nog het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie) begon in 1996. De conclusies waren hard: de Nederlandse VN-missie had een onhelder mandaat en er was onduidelijkheid over de inzet van het luchtwapen in geval van problemen. Er was kritiek op Kok, die onvoldoende de regie had gevoerd, en op het ministerie van Defensie dat onvoldoende had meegewerkt bij het boven water krijgen van de feiten.