Droogte in Brazilië, het 'Saudi-Arabië van water'
Het regenseizoen is begonnen in São Paulo, de grootste stad van Brazilië en een van de grootste metropolen ter wereld. In dit grootstedelijk gebied wonen meer mensen dan in heel Nederland. De laatste dagen heeft het zo veel geregend dat je bijna zou vergeten dat de stad kampt met een enorm watertekort. Miljoenen mensen zitten er al maanden, soms al langer dan een jaar, grote delen van de dag zonder water.
En dat in een land dat bekend staat als het 'Saudi-Arabië van water': Brazilië is goed voor maar liefst 12 procent van de totale zoetwatervoorraad ter wereld. Maar al jaren regent het te weinig. Er is sprake van een historische droogte, niet alleen in São Paulo, ook in andere delen van het gigantische land.
In mijn straat is er van twee uur 's middags tot tien uur 's avonds geen water. Het waterbedrijf SABESP draait de kraan dan dicht, om water te besparen.
Niet dat ik daar veel van merk: op de bovenste verdieping van mijn appartementencomplex staan drie grote tanks. In de uren dat er wél water is, pompen die zich vol. Voorlopig kan ik blijven douchen, afwassen en koken. Alsof er niets aan de hand is.
Een ding lijkt zeker: de mens is hoofdverantwoordelijke voor deze ramp in wording.
Eerlijk is dat niet. Ook als het om water gaat, zie je hoe groot de verschillen zijn tussen arm en rijk. Bewoners in de armere delen van deze metropool hebben soms dagenlang geen kraanwater.
In een voorstad van São Paulo zag ik hoe lange rijen boze mensen zich opstelden rond een grote container, telkens als die werd bijgevuld door de gemeente. Het was al maandenlang de enige bron van water voor deze mensen. Ze vulden alle plastic flessen, emmers, en jerrycans die ze maar konden vinden. Urenlang in de rij voor water, als je al de hele dag hebt gewerkt: je kan je voorstellen hoe afschuwelijk dat is.
Of de watercrisis te wijten is aan de klimaatverandering is onderwerp van debat. Maar een ding lijkt zeker: de mens is hoofdverantwoordelijk voor deze ramp in wording.
In de eerste plaats is er de ontbossing. De motorzaag rukt op en het grootste regenwoud ter wereld, de Amazone, krimpt jaar na jaar. Een gebied zeventien keer zo groot als Nederland is al gekapt. Dat betekent dat er steeds minder bomen zijn die vocht 'transpireren'.
Een boom kan volgens sommige wetenschappers honderden liters damp per dag produceren, en al dat vocht belandt in de atmosfeer. Dat zorgt uiteindelijk voor regen in de grote steden in het zuiden van Brazilië.
Ooit kon je in de rivier zwemmen, tegenwoordig schuimt het stinkende water van de vervuiling.
Misschien juist omdat Brazilië gewend is aan die vochtige overvloed, is het onderhoud van de waterleidingnetwerken en reservoirs verwaarloosd. Zeker een kwart van het water dat het waterleidingbedrijf beheert, lekt weg.
Bovendien is São Paulo, zoals zoveel steden in Brazilië, de afgelopen decennia explosief gegroeid. Miljoenen mensen trokken vanuit de armste delen van het land naar de grote steden. Dat ging volstrekt ongeorganiseerd. Mensen bouwden huisjes waar ze konden, vaak zonder toestemming. Bijvoorbeeld op de oevers van rivieren en waterreservoirs.
Hele wijken hebben geen of nauwelijks openbare voorzieningen, zoals riolering. Enorme hoeveelheden water worden niet gezuiverd en gaan verloren. Ooit kon je in de rivier de Tiête zwemmen, naar het schijnt, tegenwoordig schuimt het stinkende water van de vervuiling.
Die nieuwe bewoners van São Paulo gebruiken water, en in grote hoeveelheden. Een Braziliaan gebruikt gemiddeld veel meer water dan bijvoorbeeld een Duitser. Dat zal wel te maken hebben met het idee van overvloed dat Brazilië altijd had.
Al die problemen samen zorgen in São Paulo voor de ernstigste watercrisis uit de geschiedenis van deze stad. Ondanks een nat begin van het regenseizoen dit jaar zit het belangrijkste bassin van de stad, het Cantareira-reservoir, voor nog geen 20 procent vol. Pessimistische schattingen vrezen dat er nog maar voor een paar maanden water is.
Verbruik stijgt weer
Maar dat zeiden ze een jaar geleden ook al. Toen was overal te merken dat er een watercrisis was: mensen bleken heel creatief water te kunnen besparen. Het water waarmee je je kleren wast kan je opvangen en er de vloer mee schoonmaken, of de auto. Emmers in de douche vangen water op waarmee je het toilet kan doorspoelen. De kraan ging dicht bij het tandenpoetsen of scheren.
Maar inmiddels lijken mensen te denken dat het ergste achter de rug is. In mijn flatgebouw is het waterverbruik weer toegenomen. Zo erg dat de bewoners een boete kregen. Zelf betrap ik me er ook al op dat ik weer meer water ben gaan gebruiken.
Een activist verzuchtte eens dat mensen pas echt in actie komen als er gewoon helemaal geen water meer uit de kraan komt. Ook niet in de rijkere delen van de stad. Laten we hopen dat het niet zo ver komt.