Registratie en screening eerst voor asielzoekers uit risicolanden
Asielzoekers uit landen waar besmettelijke ziekten zoals polio, mazelen en tuberculose relatief vaak voorkomen moeten met voorrang een gezondheidsscreening krijgen. Met dat beleid, dat eind september is vastgesteld, is in de centra waar asielzoekers geregistreerd worden intussen een begin gemaakt.
Syriërs, veruit de grootste groep asielzoekers, hoeven niet met voorrang gescreend te worden. In Syrië stond de gezondheidszorg tot het conflict vijf jaar geleden uitbrak op een tamelijk hoog peil. Asielzoekers uit andere landen worden wel met voorrang gescreend op tuberculose.
Achterstanden
Wie de beschikbare gegevens bekijkt kan niet anders dan concluderen dat het met de risico's voor de volksgezondheid van de huidige asielinstroom meevalt. Maar het beheersen van de kleine risico's die er zijn is een ingewikkelde opgave.
Het grote aantal asielzoekers dat zich meldt stelt de gezondheidsdiensten vooralsnog voor onoverkomelijke problemen. De achterstanden met het registreren, en dus met het screenen van de gezondheid van asielzoekers, lopen op.
Daarom is het essentieel om de asielzoekers onder te verdelen naar herkomst. Sommige landen leveren veel meer gezondheidsrisico's op dan anderen, bijvoorbeeld omdat bepaalde infectieziekten er veel vaker voorkomen dan in Nederland.
Instroom asielzoekers
| Land van herkomst | Aantal asielzoekers laatste 12 maanden (IND september 2015) | Percentage van totaal | Tuberculose per 100.000 per jaar(WHO 2013) | Mazelen per 100.000 per jaar (WHO 2014) |
| Syrië | 19.836 | 47% | 17 | 2,68 |
| Eritrea | 6.716 | 16% | 92 | 0,02 |
| Irak | 1186 | 4% | 45 | 3,02 |
| Afghanistan | 919 | 3% | 189 | 1,75 |
| Somalië | 645 | 2% | 285 | - |
| Nederland | 6 (2014: 4,9) | 0,86 |
Internationaal geldt de grens van vijftig tuberculosegevallen per jaar per 100.000 inwoners als maat voor wat een risicoland is. Syrië is dus geen risicoland en Eritrea wel. Er zijn meer landen waar tuberculose aanzienlijk vaker voorkomt dan in Nederland, maar daar komen veel minder asielzoekers vandaan.
Wel wordt er van uitgegaan dat asielzoekers een wat hoger risico op tuberculose en andere besmettelijke ziekten lopen vanwege de omstandigheden tijdens hun vlucht. Dat blijkt ook uit de resultaten van de screeningen op tuberculose in 2014 en 2015 in het aanmeldcentrum in Ter Apel.
Tuberculosescreening
| Aantal op tuberculose gescreende asielzoekers 2014 | 2014 tuberculosegevallen(heel Nederland) | Aantal op tuberculose gescreende asielzoekers 2015 tot 18-9 | 2015 (GGD Groningen) | |
| Syrië | 11.895 | 1 (8 per 100.000) | 15.360 | 3 (19 per 100.000) |
| Eritrea | 4.608 | 11 (239 per 100.000) | 5.341 | 8 (150 per 100.000) |
| Somalië | 1.389 | 6 (216 per 100.000) | ||
| Irak | 942 | 1 (106 per 100.000) | ||
| Afghanistan | 598 | - | ||
| Overig | 7.780 | 4 (70 per 100.000) | ||
| Totaal | 27.212 | 23 (85 per 100.000) |
Vaccinatiegraad
Vaccinaties spelen een cruciale rol bij het voorkómen van veel infectieziekten. Syrië, het land waar bijna de helft van de recente asielzoekers vandaan komt, kende tot het uitbreken van de oorlog een behoorlijk hoge vaccinatiegraad.
Die is intussen fiks afgenomen, maar de WHO en andere organisaties hebben veel Syrische kinderen die daardoor hun vaccinaties misliepen alsnog ingeënt tegen polio en mazelen.
Vaccinatiegraad
| Tuberculose (WHO 2014) | Mazelen 1e & 2e dosis (WHO 2014) | Polio-3e dosering (WHO 2014) | DTP- 1e & 3e dosis (WHO 2014) | |
| Syrië (tussen haakjes 2010) | 81% (97%) | 54% - 49% (82% - 82%) | 52% (83%) | 65% - 43% (89% - 80%) |
| Eritrea | 97% | 96% | 94% | 97% - 94% |
| Irak | 91% | 71% - 76% | 76% | 84% - 74% |
| Afghanistan | 86% | 66% - 39% | 75% | 82% - 75% |
| Nederland | - | 96% - 93% | 96% | 98% - 98% |
Dat inhaalprogramma is eind 2013 van start gegaan in Syrië zelf en de grote vluchtelingenkampen in buurlanden. In oktober 2013 moment was er een uitbraak van polio met uiteindelijk enkele tientallen gevallen. De WHO is intussen al weer gestopt met de inentingscampagne, omdat geen kinderen meer worden aangetroffen die de virussen bij zich dragen.
In Duitsland werd vanaf 15 oktober 2013 van alle Syrische asielzoekerskinderen ontlastingsmonsters gecontroleerd op het poliovirus. De Duitsers zijn daar in april 2014 weer mee gestopt. In Nederland wordt het riool in de omgeving van het aanmeldcentrum in Ter Apel gecontroleerd op de aanwezigheid van het poliovirus. Dat is niet gevonden.
Resistente bacteriën
In de meeste landen komen meer dan in Nederland bacteriën voor die ongevoelig zijn voor veel antibiotica. Ook in onze buurlanden is dat het geval. Er is dus een risico dat asielzoekers resistente bacteriën overdragen op anderen, zeker bij gebrekkige hygiëne.
Maar de meeste mensen worden niet direct ziek door zulke bacteriën. Mensen met een zwakke gezondheid of mensen van wie het afweersysteem niet goed functioneert lopen wel risico. Het gaat dan vooral om ouderen en heel jonge kinderen, maar ook mensen die een grote operatie ondergaan of chemotherapie.
Ziekenhuizen moeten patiënten die uit asielzoekerscentra komen extra controleren op dragen van zulke bacteriën. Dat doen ze als het goed is nu ook al met patiënten die uit het buitenland komen en met Nederlanders die recent in een buitenlands ziekenhuis zijn geweest.