Utrechts Psalter op Werelderfgoedlijst
Het Utrechts Psalter is opgenomen op de Werelderfgoedlijst voor documenten van Unesco. Het liedboek uit de 9de eeuw is het kostbaarste handgeschreven boek in een Nederlandse collectie.
Het boek werd rond 830 gemaakt, mogelijk voor de pasgeboren kleinzoon van Karel de Grote. Er staan 150 psalmen en zestien Bijbelse liederen in. De liederen zijn allemaal geïllustreerd met wilde en surrealistische pentekeningen die doen denken aan die van Jeroen Bosch.
Als een soort stripverhaal werden strofes uit de liederen afgebeeld. Zo zijn er plaatjes van zondaars die door duivels in een hellemond worden geduwd, goddelozen die doelloos ronddraaien in een cirkel en engelen door Jezus die bewapend worden met speren.
- Universiteit Utrecht
Rechts is de eerste afbeelding ooit van een slijpsteen op een krukas - Universiteit Utrecht
Jezus deelt op de linkerpagina speren uit, rechts wordt de psalmist belaagd door vijanden - Universiteit Utrecht
Gelovigen worden beloond, maar zondaars verdwijnen linksonder in een hellemond - Universiteit Utrecht
Jezus wordt vaak afgebeeld in een mandorla, een amandelvormige figuur
Deze manier van illustreren was destijds baanbrekend. Het boek typeert de overgang van Laat-Romeinse kunst naar het einde van de vroege Middeleeuwen.
Het liedboek kwam rond het jaar 1000 in het Engelse Canterbury terecht, waar het meerdere keren werd gekopieerd door monniken. "Het manuscript was een echte trendsetter die nog eeuwen later een inspiratiebron voor de productie van psalters was", zegt een woordvoerder van de Universiteit Utrecht.
Daarnaast vertelt het boek ons veel over het dagelijks leven van destijds. Zo staat er de oudste bekende slijpsteen met een krukas in afgebeeld.
Het psalter kwam na eeuwen van omzwervingen terecht bij de Utrechter Willem de Ridder, die het in 1716 aan de Universiteitsbibliotheek schonk. Daar is het sindsdien een van de topstukken. De universiteit heeft dan ook een geannoteerde digitale versie online gezet.
VOC en Wizard of Oz
Het boek is het tiende Nederlandse archiefstuk op de Unesco-lijst. Eerder werden bijvoorbeeld al het dagboek van Anne Frank en de archieven van de VOC opgenomen. Internationale topstukken zijn bijvoorbeeld de Britse Magna Carta, het patent voor de benzinemotor van Carl Benz en The Wizard of Oz.
Met het register, dat in 1992 werd ingesteld, wil Unesco aandacht vragen voor deze topstukken en ze beschermen tegen nalatigheid, illegale handel en moedwillige vernietiging. Om de twee jaar worden nieuwe documenten toegevoegd.
Het Utrechts Psalter is vanaf 21 oktober een maand lang te zien in een tentoonstelling met andere topstukken van het Catherijneconvent.