Belasting betalen in Portugal gaat niet van harte
Als je binnenkomt loop je gelijk aan tegen een plastic kop met pruik. Het is zo'n klein kapperszaakje in de wijk Graça in Lissabon, waar de tijd lijkt te hebben stilgestaan. Aan de wand hangt een prijslijst: knippen kost 7,50, voor een kleurtje betaal je enkele tientjes meer. Opvallend is de moderne kassa met touchscreen op de toonbank. "Die hebben we voor 1750 euro moeten aanschaffen", vertelt eigenaresse Maria, en snuift als ze naar het apparaat kijkt.
Elke aankoop komt nu automatisch bij de Belastingdienst terecht en als je je persoonlijke belastingnummer opgeeft, levert het aan het eind van het jaar een klein voordeel op. Door een bon te vragen dwingen klanten de ondernemers om wit te werken.
De Portugezen moesten meer en beter belasting gaan betalen. Sinds de centrumrechtse regering van premier Passos Coelho in 2011 noodsteun vroeg aan Europa werd er bezuinigd. De lonen en pensioenen werden verlaagd. En er werden hervormingen doorgevoerd, zoals die van het belastingsysteem.
Een mevrouw staat met vers geföhnd haar voor de kassa. Ze somt haar belastingnummer op. "Het is om fraude te voorkomen", zegt ze. Of ze ook de auto wil winnen? Ze lacht. "Nee, daarin heb ik geen interesse."
In Zuid-Europa zijn ze gek op spelletjes en loterijen. Daarom bedacht de Belastingdienst een tombola. Op alle bonnetjes staat een nummer en elke week wordt er daar eentje uitgetrokken en kun je een auto winnen.
"Het is een probleem in alle Zuid-Europese landen", zegt fiscaal jurist Rogério Fernandes Ferreira. Volgens hem zijn Portugezen mensen die hun zaken netjes willen regelen maar hebben ze een controle nodig en die ontbrak. Ontduiking was relatief makkelijk. Het systeem is geautomatiseerd en de controle is verbeterd waardoor ontduiking veel lastiger is geworden.
De corrupte regering heeft ons helemaal uitgekleed
Ook Maria geeft toe dat ze belasting vaak omzeilde. Vooral om uit de kosten te komen en de prijzen laag te houden. "Want anders gaan ze naar een kapper verderop. Er zijn erbij die knippen al vanaf 5 euro."
Maar waarom moet je belasting betalen?, vraag ik haar. Ze haalt haar schouders op. "Het gaat niet goed met het land, dus hoe meer ze van ons afpakken, hoe meer er naar de staat gaat."
Op straat stel ik dezelfde vraag. Een oude man met slechts een paar rotte tanden in zijn mond wordt er emotioneel van. "Ze hebben ons helemaal uitgekleed." Hij legt uit dat het voor de zorg zou moeten zijn, de ziekenhuizen. Maar hij ziet er nog niets van terug. "Het gaat allemaal naar de regering en de regering is corrupt."
Een andere dame vindt dat het goed is dat er meer controle is, al denkt ook zij dat het geld op de verkeerde plek wordt weggehaald. "De gewone man wordt nu gecontroleerd terwijl de mensen die op grotere schaal ontduiken dat zullen blijven doen en die krijgen daar ook nog hulp bij."
Maria weet nog niet op wie ze gaat stemmen. Ze is het aan zichzelf verplicht om te gaan stemmen, vindt ze. Maar voor haar is er niet zo veel verschil tussen de centrumrechtse regeringspartij en de grootste oppositiepartij, de socialistische partij PS die belooft juist weer geld te gaan investeren. Ze gaven tenslotte allebei hun goedkeuring aan de voorwaarden voor de noodsteun vanuit Europa.
"En ze hebben het voor elkaar, we werken nu allemaal wit", zegt ze. Maar ze noemt het zorgwekkend: "Omdat je nooit weet of je het einde van de maand weer haalt".