Computer voorspelt ziekte

Wil je weten of je ziek wordt in de toekomst? Die vraag is zo gek nog niet nu er een ziektevoorspellende computer wordt ontwikkeld. Wiro Niessen, hoogleraar Medische Beeldverwerking aan het Erasmus MC en de TU Delft, krijgt er de Simon Stevin Meester-prijs voor. Dat is de grootste prijs voor technisch-wetenschappelijk onderzoek in Nederland.

Niessen werkt aan de ontwikkeling van computersystemen die voorspellen welke ziekte iemand krijgt, lang voordat die persoon ziek wordt. Het gaat nu vooral om het voorspellen van hart- en vaatziekten en neuro-degeneratieve aandoeningen, zoals de ziekte van Alzheimer. In de toekomst moet het ook mogelijk zijn om een voorspellend computersysteem te ontwikkelen voor andere aandoeningen.

Scans

De computer weet of iemand al dan niet ziek wordt op basis van tienduizenden MRI-scans en CT-scans. "Met een MRI-scan kun je verschillende aspecten van het brein bekijken", zegt Niessen. "Als je mensen vijf tot tien jaar volgt en ze krijgen geheugenklachten of alzheimer, dan gaan we terugkijken of er een paar jaar geleden al iets te zien was op die scans."

Als je zo heel veel scans verzamelt van goede breinen en breinen waar iets mee is, dan herkent de computer dat. Als die database maar groot genoeg is.

Screening

Niessen ziet vooral voordelen voor de patiënt. Met behulp van de voorspellende computer krijgt de gezondheidszorg inzicht in het verloop van ziekteprocessen. "Hoe eerder we de ziekte vaststellen, hoe beter we het ziekteverloop kunnen voorspellen. Daar kun je dan de behandeling op aanpassen." Het gaat er niet alleen om dat je mensen meer of eerder kunt behandelen, legt Niessen uit. "Het gaat ook om minder behandeling. Je kan juist mensen uitsluiten."

De vraag is wel of mensen willen weten dat ze ziek worden in de toekomst. Niessen trekt de vergelijking met borstkankerscreening. "Die screening is niet foutloos, maar wel de moeite waard. Je redt er levens mee. Elke keer moet je opnieuw de balans opmaken of zo'n screening kan helpen."

Hij benadrukt dat mensen zelf de keus hebben om zich te laten screenen. De computer is in eerste instantie voor mensen die al klachten hebben, zodat zij eerder een diagnose krijgen en ook een betere prognose.

De computer zal het werk niet helemaal van de dokter overnemen, maar wel een flink aantal taken. "Wij kunnen artsen het gereedschap geven om hun werk beter te kunnen doen. Misschien betekent dat wel dat er in de toekomst minder artsen nodig zijn. Maar het spreken met de patiënt is voorbehouden aan de arts. De menselijke kant van de gezondheidszorg moet niet verdwijnen."

Prijs

Niessen ontvangt de Simon Stevin Meester-prijs omdat hij een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling van de medische beeldanalyse. Hij krijgt 500.000 euro. Dat geld wil Niessen besteden aan onderzoek naar het combineren van zijn analyse van de scans met genetische informatie, dus met DNA. "Of je een bepaalde ziekte krijgt is een combinatie van aanleg, leefstijl en omgevingsfactoren. Ik wil beter voorspellen hoe een ziekte gaat optreden, dat doe je ook met DNA."