Sterft de doodstraf in de VS langzamerhand uit?

• 

  Arjen van der Horst

  Correspondent Verenigde Staten voor NOS en Nieuwsuur

Door correspondent Arjen van der Horst in Lincoln (Nebraska)

Stacey Anderson beschouwt zichzelf als een conservatieve Republikein. De inwoonster van Nebraska was altijd een voorstander van de doodstraf, maar tien jaar geleden kwam het keerpunt. "Dat was de dood van mijn vriendin Heather Guerrero, die in 2003 werd verkracht en vermoord. De dader kreeg de doodstraf. Vanaf dat moment begon ik me erin te verdiepen", zegt ze.

Ze kwam tot een hele reeks conclusies, die ze in drie woorden samenvat: het werkt niet. Anderson: "Nebraska kan niet voldoende executiemiddelen bemachtigen om de doodstraf uit te voeren. Het maakt onze staat niet veiliger. Het schrikt misdadigers niet af. Er zijn eindeloze procedures en hogere beroepen die de belastingbetaler ontzettend veel geld kosten. Bovendien zijn meer dan 150 terdoodveroordeelden vrijgesproken omdat we door betere DNA-technieken ontdekten dat ze onschuldig waren."

Conservatieven als Stacey Anderson zijn dan niet zozeer om principiële redenen tegen de doodstraf, maar vooral om praktische redenen. Steeds meer Republikeinen in de Verenigde Staten delen dat inzicht.

Samen met andere conservatieven begon Anderson daarom een campagne tegen de doodstraf in Nebraska. Met succes: een ruime meerderheid van het parlement van Nebraska stemde twee weken geleden voor de afschaffing van de doodstraf.

Referendum

De strijd in Nebraska is echter niet voorbij. "Het is een morele kwestie. Er zijn kwaadaardige mensen die verschrikkelijke misdaden plegen. Voor hen is de doodstraf een gepaste straf", vindt Bob Evnen. Hij is advocaat in Lincoln, de hoofdstad van Nebraska. Hij zamelt deze zomer handtekeningen in voor een referendum, waarmee hij de doodstraf in ere probeert te herstellen. "We ontnemen de autoriteiten anders een belangrijk middel. Ik ben ervan overtuigd dat de meeste inwoners van Nebraska nog steeds voor de doodstraf zijn."

Hij begrijpt dat dit voor buitenstaanders moeilijk te begrijpen is. "Dit klinkt misschien extreem voor een land als Nederland, waar men veel minder harde straffen hanteert. Maar dit is iets wat we altijd in Amerika hebben gedaan en zullen blijven doen."

Minder doodstraffen

Maar voor hoelang nog? De verschuiving onder Republikeinen is onderdeel van een veel bredere trend. Steeds meer Amerikaanse staten schaffen de doodstraf af. In 2007 waren er maar twaalf staten die geen doodstraf kenden, inmiddels zijn het er negentien. Nog drie staten hebben de uitvoering van de doodstraf voorlopig stilgelegd.

De overige 28 staten leggen de doodstraf steeds minder vaak op. In 1995 gebeurde dat nog meer dan 300 keer, in 2014 was dat aantal afgenomen naar 72. Die daling laat zich ook aflezen in de publieke opinie. In 1994 was nog 80 procent van de Amerikanen voor de doodstraf, twintig jaar later was dat afgenomen naar 63 procent, volgens een peiling van Gallup.

Ook bij de Republikeinen is die daling te zien. Velen in Amerika reageerden aanvankelijk verrast op de uitslag in Nebraska. Nebraska gold immers als een van de meest conservatieve staten van de VS. Maar voor Stacey Anderson komt het niet als een verrassing: "Conservatieven hebben een hekel aan overheidsprogramma's die niet goed werken. De doodstraf is daar een van. Het afschaffen ervan past dus naadloos in een conservatieve agenda."

Voorbeeldfunctie

Voor Ernie Chambers is dit een belangrijk signaal. De liberale senator uit het parlement van Nebraska voerde meer dan veertig jaar campagne tegen de doodstraf. Hij was al die tijd een roepende in de woestijn tot hij steun kreeg van conservatieve groepen.

“Nebraska is in veel opzichten zo uniek dat de afschaffing van de doodstraf een enorme impact heeft op de rest van het land. In andere staten denken ze nu: als ze het in Nebraska kunnen, dan kunnen wij het ook."