'Turkije gaat een gevaarlijke periode in'

De uitslag van de parlementsverkiezingen is een ommekeer in de Turkse politiek, zegt professor Turkse talen en culturen Erik-Jan Zürcher van de Universiteit Leiden. "Het klimaat is veranderd. Veel mensen waren moedeloos van het conservatieve en autoritaire regime van Erdogan. Die zien weer toekomst. Maar er breekt ook een onzekere en gevaarlijke periode aan."

Gisteren verloor de AK-partij zijn meerderheid in het parlement. Toch doet dat nog niets af aan de macht van de partij, zegt Zürcher. "De AK is nog steeds veruit de grootste. Tot er een nieuwe coalitie is, blijft die aan de macht. Dat is al ruim twaalf jaar zo. Daardoor is het hele overheidsapparaat doordrenkt van de partij. Op alle belangrijke sleutelfuncties zitten aanhangers. Het is maar de vraag of die de nederlaag accepteren."

Oneerlijke campagne

Het ging al langer niet goed met de AK-partij, legt hij uit. "De campagne liep niet goed. Dat is ook de reden dat president Erdogan, ondanks dat de grondwet hem dat verbiedt, de laatste weken actief campagne voerde." De verkiezingen zelf zijn eerlijk verlopen, maar de campagne allesbehalve. "Het hele overheidsapparaat en de media stonden in dienst van Erdogans partij. De oppositie had de grootste moeite zijn geluid te laten horen."

Het is volgens hem een grote tegenvaller voor Erdogan dat de linkse, pro-Koerdische HDP in het parlement komt. "Het was tot aan de verkiezingen onduidelijk of die partij de kiesdrempel zou halen. Daar hing ook het resultaat van zijn eigen partij van af."

Dat succes is te danken aan twee dingen, zegt Zürcher. "HDP heeft veel stemmen gekregen van Koerden in het zuidoosten van Turkije. Ook heeft de partij een succesvolle coalitie gesmeed met politieke en religieuze minderheden. Dat is geen gelegenheidscoalitie. Er staan veel vrouwen op de kieslijst en ze hebben een feministische agenda. Dat is nieuw in de Turkse politiek."

Tegenstellingen

In totaal komen er drie oppositiepartijen in het Turkse parlement, wat een gecompliceerde situatie oplevert. "Ze hebben al laten weten niet met de AK-partij te willen regeren, maar onderling zijn ze het ook oneens. Toch kunnen ze alleen een meerderheidscoalitie vormen als ze samenwerken. Het enige wat hen bindt is een afkeer van de AK-partij en het verlangen naar een onderzoek naar de corruptie die onder Erdogan plaatsvond."

De partijen hebben 45 dagen om een coalitie te vormen. Lukt dat niet, dan komen er nieuwe verkiezingen. "De grote vraag is dus of het de oppositiepartijen lukt om hun onderlinge tegenstellingen te overbruggen. Of dat gebeurt, is op dit moment nog niet te zeggen."