Toespraak Netanyahu: meesterzet of tactische blunder?

Zelf noemt hij zijn toespraak bij voorbaat al "historisch". De Israëlische premier Netanyahu spreekt vanmiddag het Amerikaanse Congres toe, maar zijn toehoorders zijn niet alleen senatoren en afgevaardigden. Hij wil de hele wereld waarschuwen voor een mogelijke nucleaire deal tussen de Verenigde Staten en Iran.

Gistermiddag ging Netanyahu in Washington in op de commotie die over de toespraak is ontstaan. Dat deed hij onder gelijkgestemden, bij de AIPAC. Dat is de belangengroep voor Israël bij de Amerikaanse overheid. "Er is nog nooit zoveel geschreven over een toespraak die nog niet is uitgesproken", grapte Netanyahu.

De aankondiging van de toespraak alleen al zette de verhouding met de regering van president Obama flink onder druk. De Israëlische premier spreekt op uitnodiging van de Republikeinen in het Congres, zonder dat het Witte Huis daarvan vooraf op de hoogte was gebracht. Dat is geen verplichting, maar wel een gewoonte.

Minister Kerry van Buitenlandse Zaken reist juist deze week naar Genève om daar met Iran verder te praten over een nucleair akkoord. De timing ligt daarom ook gevoelig.

Netanyahu zegt dat hij de morele verantwoordelijkheid heeft te waarschuwen tegen een nucleair akkoord. "Als u ziet wat Iran nu al heeft veroorzaakt zonder atoomwapens, door het ondersteunen van terrorisme wereldwijd... Stelt u zich eens voor wat het betekent als ze die wapens wel in handen krijgen", zei Netanyahu. "Het Joodse volk stond ooit machteloos, die dagen zijn voorbij. Het Joodse volk heeft een stem en die ga ik morgen gebruiken."

Pr-stunt

Volgens correspondent Monique van Hoogstraten is in Israël ook veel discussie over het besluit van Netanyahu het Amerikaans Congres toe te spreken. "In de media gaat het al weken vrijwel nergens anders meer over. Veel mensen in de traditionele aanhang van Netanyahu vinden het een noodzakelijke en terechte stap. Bovendien hebben ze al een grote afkeer van president Obama, omdat ze vinden dat hij niet genoeg voor de belangen van Israël opkomt."

De kritiek komt van de linkse oppositie en van het grote centrumblok van Tzipi Livni en Isaac Herzog. "Het is verkiezingstijd, beide kampen spelen daar op in", zegt Van Hoogstraten. "De oppositie bestempelt de actie van Netanyahu als een pr-stunt, een egoïstische zet die de veiligheid van Israël in gevaar brengt, met als enig doel het trekken van stemmen door zo'n groot internationaal podium te gebruiken."

Tegen de haren in

Een groep van 200 voormalig hooggeplaatsten binnen het leger, de politie en de veiligheidsdiensten vindt het erg onverstandig de enige echte vriend en bondgenoot van Israël tegen de haren in te strijken. Ze gaven zondag een persconferentie waarin ze hun zorgen uitten. "Netanyahu brengt volgens hen de veiligheid van Israël juist in gevaar, omdat hij hierdoor helemaal geen invloed meer kan uitoefenen op de situatie," zegt Van Hoogstraten.

Van Hoogstraten zegt dat het opmerkelijk is dat de groep zelfs een persconferentie heeft gegeven. "Dit zijn niet de minsten, het zijn mensen die echt een hoge functie hebben gehad, die kennis hebben van wat er achter de schermen gebeurt. Ze zijn al langer kritisch over de veiligheidspolitiek van Netanyahu, omdat hij ook geen deal bereikte met de Palestijnen. En nu zien ze Iran handenwrijvend toekijken hoe Netanyahu in het openbaar ruzie maakt met zijn belangrijkste bondgenoot."

Weglopen

Netanyahu probeerde te voorkomen dat de relatie met de regering-Obama verder onder druk komt te staan, door in zijn toespraak bij de AIPAC te benadrukken dat hij groot respect heeft voor wat president Obama voor Israël heeft gedaan. Ook zei hij dat de Democraten en de Republikeinen Israël hebben gesteund door goed samen te werken. Democratische Congresleden hebben aangekondigd weg te lopen tijdens zijn speech.

Volgens Israëlische media wil Netanyahu aan het Congres in detail uitleggen wat de gevaren zijn van de deal. Of hij ook echt details over die deal zal onthullen is onduidelijk, maar volgens Van Hoogstraten niet waarschijnlijk. "Hij zal waarschijnlijk vooral opnieuw benadrukken dat het Joodse volk gevaar loopt, en daarbij historische parallellen trekken."