Boris Nemtsov: van vice-premier tot Poetins vijand
De Russische oppositieleider Boris Nemtsov werd afgelopen vermoord. Hij werd doodgeschoten op een steenworp afstand van het Kremlin, het hart van de Russische macht.
Nemtsov (1959) was daar niet onbekend. Hij was in de jaren 90 een vertrouweling van president Jeltsin. Die benoemde hem eerst tot gouverneur van de regio Nizjni Novgorod, ten oosten van Moskou, en later tot vice-premier. Dat was in 1997. Nemtsov was toen net 37.
De politicus werd kort na zijn aantreden als vice-premier gezien als mogelijke presidentskandidaat voor de verkiezingen in 2000. Tot een kandidatuur kwam het niet. Toen Rusland in 1998 werd getroffen door een zware economische crisis, vertrok Nemtsov uit het Kremlin. Twee jaar later zou Vladimir Poetin het stokje van Jeltsin overnemen.
'Poetins oorlog'
Poetin werd Nemtsovs grootste vijand. Nemtsov vond de annexatie van de Krim en de oorlog in Oost-Oekraïne een zinloos avontuur en noemde de conflicten "Poetins oorlog".
Nemtsov, die is geboren in Sotsji, was ook een uitgesproken tegenstander van de organisatie van de Olympische Spelen in die badplaats. Volgens hem waren de Spelen een persoonlijk prestigeproject van Poetin.
Nemtsov heeft geprobeerd om de oppositie te verenigen. Dat is hem steeds niet gelukt.
Meteen na Poetins aantreden, op Oudejaarsdag 1999, nam Nemtsov afstand van het Kremlin. Hij uitte met zijn nieuwe, liberale partij kritiek op Poetins regeerstijl. "Dat waren zijn hoogtijdagen", zegt NOS-correspondent David Jan Godfroid. "Hij was in de beginjaren van deze eeuw een gezichtsbepalend figuur van de oppositie."
- EPA
Poetin en Nemtsov in 2000: Nemtsov nam toen al afstand van de president - EPA
Nemtsov werd een van Poetins grootste critici. Hij kwam daardoor geregeld in aanraking met de politie - EPA
Eind 2011 stond hij vooraan bij demonstraties tegen Poetin - AFP
Ook toen werd Nemtsov gearresteerd - EPA
De laatste jaren was hij meer op de achtergrond actief. Toch bleef hij een van de oppositieleiders
Maar veel kreeg Nemtsov niet voor elkaar. "De verdeelde oppositie speelde in de eerste tien jaar van deze eeuw een marginale rol", aldus Godfroid. "Nemtsov heeft geprobeerd om de oppositie te verenigen. Dat is hem steeds niet gelukt."
Dat veranderde toen in 2011 en 2012 voor het eerst op grote schaal werd gedemonstreerd tegen Poetin. Nemtsov had zijn beste tijd toen al gehad. Aleksei Navalny werd het gezicht van de oppositie; Nemtsov verdween naar de achtergrond.
Demonstratie
"Hij was nog wel een van de oppositieleiders", zegt Godfroid. "Morgen zou er nog een grote demonstratie zijn in Moskou, die mede door Nemtsov was georganiseerd." De betoging is na de moord afgelast. In plaats daarvan hebben de organisatoren opgeroepen tot een herdenking.
Vanwege de geplande demonstratie gaf Nemtsov gisteren nog een radio-interview. Daarin zei hij dat Rusland hervormingen nodig heeft, en dat het rampzalig is "dat de macht in handen van één persoon is".
Over het motief voor de moord op Nemtsov wordt volop gespeculeerd. Volgens een vriend van de politicus werkte Nemtsov aan een rapport over de aanwezigheid van Russische militairen in Oost-Oekraïne. “Hij was nauw betrokken bij dat land”, zegt Godfroid. "Nemtsov had veel contact met het nieuwe regime daar, en was na de revolutie van 2004 enige tijd adviseur van president Joesjtsjenko. Oekraïne lag hem na aan het hart."
Mogelijk is dat Nemtsov nu fataal geworden. "Iedereen die het nu voor Oekraïne opneemt, wordt door Russische media uitgemaakt voor verrader. Er wordt een sfeer gecreëerd waarin iedereen die het niet eens is met Poetin, een landverrader is. Dat geldt zeker als het om Oekraïne gaat."