Vervallen kerk in Arnhem als ambachtsschool
De pneumatische luchthamer ratelt onafgebroken op de 16e etage van de Eusebiuskerk hoog boven Arnhem. De toren van het grootste restauratieproject van ons land is volledig gehuld in steigers. De laatgotische kerk uit 1452 werd in de slag om Arnhem volledig verwoest en herbouwd in de jaren vijftig.
Helaas werd toen de verkeerde soort tufsteen toegepast, die slecht bestand is tegen vocht. In 2009 vielen grote brokstukken van de toren en hele delen bleken los te staan. In totaal is meer dan 30 miljoen euro nodig en over vijf jaar moet de kerk uit de steigers zijn.
Maar de kerk wordt nu ook een school. De Arnhem School of Heritage moet jongeren de kans bieden om oude ambachten nieuw leven in te blazen.
Meters maken
Er is een groot tekort aan goede steenhouwers, timmerlieden en metselaars die monumentale werken kunnen uitvoeren. "We moeten steeds vaker mensen uit het buitenland halen omdat jongeren hier niet meer worden opgeleid", zegt Hans Winters, voorzitter van de Stichting Eusebiuskerk. Jongeren willen liever meters maken, als ze al voor ambachtelijke vakken kiezen. "Ik wil geen gevels neerzetten, maar werk liever aan zo'n mooi monument waar precisiewerk aan te pas komt", zegt Stein die de boorhamer hanteert.
Elk hoekje van de toren is uitgetekend en er is een werkmal gemaakt. Stuk voor stuk moeten oude stenen eruit gehakt worden en komt er nieuwe tufsteen van een betere kwaliteit voor in de plaats. Specialistisch werk waar je een zeer uitgebreide training voor nodig hebt en dus ook een groot restauratieproject waar je de praktijk kunt toepassen. De Eusebiuskerk in Arnhem biedt genoeg kansen."We kunnen hier ongeveer vijf leerlingen plaatsen, dus het is echt een heel intensieve specialistische opleiding."
Aandacht voor ambacht
De School of Heritage biedt uiteraard een stageplaats, maar wil vooral aandacht voor het restauratie-ambacht. Met seminars, congressen en praktijkdagen over bijvoorbeeld het herstellen van fresco's, natuursteen en hout- en metselverbanden. Ook komt er een bezoekerscentrum onder aan de Eusebiustoren, waar toeristen het werk kunnen bekijken. Nu zie je alleen maar steigers en golfplaten, maar het is de bedoeling dat alles zeer toegankelijk wordt gemaakt.
Als we niets doen, verdwijnen deze beroepen.
"Het is erg intensief om vakmensen op te leiden. Niet iets wat je klassikaal wil doen. Wij willen jongeren uit het vmbo, mbo en hoger onderwijs die na een basisopleiding specifiek dit restauratievak leren" zegt Winters. Het gaat om specialistisch timmerwerk, beeldhouwen maar ook het verrichten van metselwerk zoals dat vroeger werd gedaan bij de bouw van dit soort monumenten. "Als we niks doen, verdwijnen dit soort beroepen. Wij willen samenwerken met bijvoorbeeld het Openluchtmuseum hier in Arnhem, waar ze ook dagelijks bezig zijn met restauratiewerk."
Vakmensen uit eigen land
De gemeente en de provincie Gelderland zijn enthousiast en nu willen de initiatiefnemers hun plannen aanbieden aan de minister van Onderwijs. "Wij komen dus niet onze hand ophouden, maar willen juist een opleidingsmogelijkheid aanbieden. Zodat we nieuwe vakmensen krijgen in eigen land en dus niet hoeven te zoeken in landen als Frankrijk of Italië", zegt voorzitter Winters van de Stichting Eusebiuskerk.
Want wie vakmensen uit het buitenland moet halen, is meer geld kwijt en de financiering van dit soort grote werken is nu al een probleem. Als de kerk over vijf jaar klaar is hopen de initiatiefnemers voldoende publiciteit te hebben gekregen zodat de School of Heritage op eigen kracht verder kan. "We hebben in ons land nog meer dan genoeg monumenten waar veel werk in zit. Dan kunnen de jongeren daar terecht om het vak te leren."
Uitdaging
Op de 16e etage van de kerktoren blijkt hoe precies het werk is. Wie de luchthamer al te gretig hanteert, hakt al snel veel te veel weg. Het gaat om de juiste diepte, zodat de nieuwe stenen erin passen en het werk niet stil komt te liggen.
"Misschien dat mensen na de restauratie zeggen: 'wat heb je nou gedaan, ik zie er niks van.' Maar dat is nu net de bedoeling, dat je niet kunt zien dat we hele stukken hebben vernieuwd. Dat is nu juist de uitdaging", zegt Stein, die daarna zijn stofmasker weer opzet om de volgende stukken poreuze steen weg te hakken.