'Het waren smerige gevechten, man tegen man'

• Jeroen Wielaert

  Verslaggever

Van de bomen bleven kale stompen over, een lieflijk woud veranderde in een slachthuis. "Het Reichswald kleurde rood van het bloed."

Zo kwam het in een soldatendagboek te staan. Een emotionele observatie na vreselijke gevechten in een Duits bos, vlak over de grens bij Groesbeek. Ze waren onderdeel van de Operation Veritable die vandaag zeventig jaar geleden begon.

Het was de grootste aanval die vanuit Nederland in de Tweede Wereldoorlog werd ingezet en die had aanmerkelijk meer succes dan Operation Market Garden, de geallieerde inval van vijf maanden daarvoor, beter bekend als de Slag om Arnhem.

"Operation Veritable is een vergeten slag, maar in de ogen van de geallieerden een beslissende slag", zegt Wiel Lenders, directeur van het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 in Groesbeek.

In de maanden voor de operatie was in en om Nijmegen een Britse en Canadese troepenmacht van 500.000 soldaten opgebouwd. Lenders: "Een half miljoen man. Recentelijk hadden de Amerikanen en de Britten een kwart van dat aantal in Irak. Dan kun je je wel voorstellen wat hier loos was."

Een Britse generaal schreef: "Ik kon geen doperwt uit mijn vliegtuig werpen of ik raakte een militair voertuig van ons." Als mensen de weg wilden oversteken, moesten ze over de cabine van een legertruck kruipen. Zo was het toen in het heuvelachtige gebied in de grensstreek dat er nu weer sereen bij ligt.

Overstromingen

Operation Veritable was het begin van het Rijnlandoffensief, opgezet door de Britse veldmaarschalk Bernard Montgomery. Doel van de actie was insluiting en verwijdering van de Duitse troepen uit het gebied tussen de Roer in Limburg en de Rijn in Duitsland.

Tegelijk moesten de Amerikanen de omsingeling compleet maken met de Operation Grenade vanuit Venlo. Deze actie werd afgelast, omdat de Duitsers de dijken van de Roer door braken. De overstromingen maakten de rivier op verscheidene plaatsen twee kilometer breed.

Net als bij Market Garden slaagde de opzet in eerste instantie maar half. Het was net gaan dooien, waardoor de bevroren bodem veranderde in een slecht begaanbare modderpoel. Montgomery had in drie dagen in Wesel willen staan, aan de overkant van de Rijn. In plaats daarvan duurde het zes weken, nadat later ook de operaties Blockbuster, Plunder en Varsity waren begonnen.

De troepenmacht groeide uit tot 1,2 miljoen man. De Amerikaanse generaal Dwight Eisenhower noemde Operation Veritable "een van de felste en heftigste campagnes van de oorlog, een bittere strijd van uithoudingsvermogen tussen de geallieerden en de Duitsers". De geallieerden verloren tijdens Veritable 23.000 man, de nazi's 38.000.

De Schot Allan McKell had D-Day meegemaakt en het Ardennenoffensief. De gevechten in het Reichswald waren de ergste. Hij trouwde na de oorlog met een Nederlandse vrouw en ze kregen in 1947 dochter Cathy. Zij werkt in het Nationaal Bevrijdingsmuseum.

Haar vader sprak niet graag over het Reichswald. "Hij noemde het hele smerige gevechten. Het was echt man tegen man. Moordpartijen waren het, ze stonden met messen tegenover elkaar."

Na het oversteken van de Rijn lag het vlakke noorden van Duitsland open voor de geallieerde tankdivisies en kregen de legerleiders ook weer aandacht voor Nederland. Lenders: "Je kunt rustig stellen dat wat hier begon met het binnentrekken van Duitsland, uiteindelijk in Nederland terecht is gekomen zodat de bevrijding kon doorzetten."

Het Groesbeekse museum besteedt in het bijzonder aandacht aan de hevige laatste twee jaar van de Tweede Wereldoorlog. In het museum, waar in toenemende mate Duitse bezoekers komen, is vrijheid het belangrijkste thema. "Hoe verloren we de vrijheid, hoe kregen we hem terug en wat moeten we doen om hem te behouden. Dat is de actualiteit van nu. Die gevechten van toen waren nodig om kwaad en terreur aan te vallen."

Omdat het zeventig jaar geleden is, wordt er op de militaire begraafplaats in Groesbeek een herdenking gehouden. Er liggen 2600 gesneuvelden.