Ernst Verduin overleefde Auschwitz als tuinman bij de SS

Ernst Verduin (87) ziet het somber in. Hij vertegenwoordigt vandaag bij de herdenking in Auschwitz de Nederlanders die het kamp hebben overleefd.

"Als wij, de ooggetuigen, er niet meer zijn, worden de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust een paar pagina’s in een geschiedenisboek. Net zoals de Frans-Duitse oorlog en de Napoleontische oorlogen."

Verduin vertelt zijn verhaal over de oorlog nu nog regelmatig op middelbare scholen. Hij ziet het als zijn levensopdracht om jongeren bewust te maken dat die gruwelijke geschiedenis zich nooit mag herhalen. “Kennelijk zit de moordzucht zo ingebakken in de mens. De beschaving is maar een heel dun vliesje. Er hoeft maar dit te gebeuren en het is gebeurd met de beschaving."

Verduin werd in 1943 samen met zijn zus, zijn vader en zijn moeder opgepakt en naar Kamp Vught overgebracht. Later werd hij op transport gesteld naar Auschwitz. Hij wist wat hem te wachten stond, want na afloop van een culturele avond in Vught ("misschien wel met de zanger Bob Scholte") had een SS'er onomwonden verteld wat de procedure bij aankomst was: uitstappen, spullen inleveren en meteen door naar de gaskamer. Tenzij je oud genoeg was om te kunnen werken.

Daar lag een kans, maar Verduin was pas 16 en kwam dus in de rij voor de gaskamer terecht. Met jeugdige overmoed trotseerde hij de bevelen van de bewakers en manoeuvreerde zich in de rij voor de dwangarbeiders.

De boel leefbaar houden

In de maanden die volgden werkte hij als tuinman in de moestuin van de SS. "Ik vulde mijn rantsoen aan met tomaten en sla. " Ook was hij bouwvakker bij de aanleg van de waterzuivering van het kamp. "Sjouwen met zakken cement van 50 kilo." En uiteindelijk ook als administratief medewerker in een magazijn.

Het regime in dit deel van Auschwitz was relatief mild omdat het niet in het belang van werkgever IG Farben was als de dwangarbeiders heel snel dood gingen, maar ook omdat de kampleiding bestond uit Britse en Franse krijgsgevangen. Zij probeerden de boel nog enigszins leefbaar te houden.

Desondanks was Verduin er op zeker moment erg slecht aan toe. "Mijn benen zaten onder de ontstekingen van de vlooienbeten, dus ik had het voorgevoel dat ik bij de eerstvolgende selectie alsnog naar de gaskamer zou worden gestuurd. Toen heb ik opzettelijk mijn duim verwond door hem tussen de bak van een kiepwagen te steken. Daardoor kwam ik in de ziekenboeg terecht om te herstellen en zo heb ik het weer een tijdje gered."

In coma

Later werd Verduin opnieuw zwaar ziek en raakte hij zelfs in een coma. Nu leek zijn einde onafwendbaar, maar het hoofd van de ziekenbarak, een Pools-Joodse medegevangene, verklaarde hem ‘overleden’ en op deze curieuze manier heeft hij als 'dode' de laatste weken van Auschwitz overleefd.

Ondertussen was het Rode Leger Auschwitz tot op enkele tientallen kilometers genaderd en begonnen de Duitsers het kamp inderhaast te ontmantelen. De gaskamers en de crematoria werden opgeblazen, de administratie vernietigd. Het merendeel van de gevangenen moest weg. Verduin doorstond een mars van 60 kilometer, terwijl links en rechts mensen van kou en uitputting neervielen om nooit meer op te staan.

Uiteindelijk kwam hij in mei 1945 terug in Nederland waar hij na een paar maanden met zijn moeder werd herenigd. Zijn vader en zus waren dood. Als overlevende vindt hij dat hij de verantwoordelijkheid heeft om te vertellen wat hij heeft gezien.

Verduin denkt dat het misschien wel harder nodig is dan ooit. "Als je ziet dat in Parijs vier mensen zijn vermoord, alleen omdat ze joods waren en dat de Israëlische premier Netanyahu niet was uitgenodigd voor de protestmars. Is dat antisemitisme? Ja, dat is antisemitisme. En er zijn tegenwoordig zoveel zwarte scholen waar veel islamitische kinderen op zitten, daar durven leerkrachten de Holocaust niet eens meer ter sprake te brengen. Daar maak ik mij grote zorgen over."

NOS 70 jaar na Auschwitz, 15.00 – 17.55 uur, NPO 1, NPO Nieuws en NOS.nl
NOS 70 jaar na Auschwitz (terugblik), 19.20 – 19.45 uur, NPO 2 en NOS.nl